Tăng tốc truy cập mở đối với các sách học thuật

Accelerating open access to academic books

Theo: https://www.coalition-s.org/blog/accelerating-open-access-to-academic-books/

Bài được đưa lên Internet ngày: 07/09/2021

Liên minh S vừa ban hành tuyên bố về Truy cập Mở - OA (Open Access) đối với các sách học thuật. Với tuyên bố này, Liên minh S đặt ra đường lối rõ ràng cho các sách học thuật để trở thành Truy cập Mở. Nó khuyến nghị rằng “Tất cả các sách dựa vào nghiên cứu gốc đã được hỗ trợ trực tiếp bằng vốn cấp từ các tổ chức của Liên minh S cần phải được làm cho sẵn sàng truy cập mở khi xuất bản”. Đây là tin tuyệt vời!

Mạng Sách Truy cập Mở - OABN (Open Access Book Network), do OAPEN, SPARC Europe, OPERAS, và ScholarLed chỉ đạo, tuyên bố sự hỗ trợ rõ ràng này từ Liên minh S cho các sách Truy cập Mở. Trong khi các chính sách Truy cập Mở cho các bài báo trên các tạp chí đã và dang nhanh chóng phát triển những năm qua, sự tiến bộ về phía sách Truy cập Mở đã khá là chậm. Tuy nhiên, tuyên bố này của Liên minh S kết hợp với chính sách truy cập mở gần đây của Hội đồng Nghiên cứu và Đổi mới sáng tạo của Vương quốc Anh (UKRI) chỉ ra rằng cũng có tiềm năng lớn để tăng tốc cho các sách Truy cập Mở.

Các cơ hội

Bên cạnh tầm nhìn rõ ràng cho các cuốn sách học thuật Truy cập Mở, chúng tôi chào đóng các khía cạnh đặc thù của tuyên bố và các khuyến nghị của nó. Trước nhất, nó rõ ràng thừa nhận sự đa dạng các thực hành xuất bản sách, cũng được tham chiếu tới như là sự đa dạng biên mục¹. Các thực hành xuất bản sách khác nhiều khắp các khu vực địa lý, vùng các ngôn ngữ, và các ngành². Các hội thảo gần đây được Mạng Sách Truy cập Mở (OABN) tổ chức nhấn mạnh điều này rất rõ ràng, chỉ ra rằng chính sách và các truyền thống xuất bản địa phương và các thị trường ảnh hưởng tới cách để các cuốn sách Truy cập Mở làm việc với việc đảm bảo chất lượng, siêu dữ liệu, minh bạch, cấp phép mở và các mô hình kinh doanh.

Tôn trọng sự đa dạng của cộng đồng sách Truy cập Mở là cơ bản cho bất kỳ chính sách nào cho sách Truy cập Mở để thành công. Liên minh S đáp lại điều này bằng việc mời cộng đồng sách Truy cập Mở rộng lớn hơn tham gia vào phát triển các hướng dẫn triển khai. Về điều này, chúng tôi chào đón khuyến nghị giữ lại các quyền để xuất bản Truy cập Mở và cho phép sử dụng lại những gì, ví dụ, sẽ xúc tác nhiều hơn cho các bản dịch tác phẩm học thuật và gia tăng truy cập tới nó khắp trên thế giới.

Trong loạt sự kiện có tên là “Kế hoạch S về Sách: Tiếng nói từ Cộng đồng” (A Plan S for Books: Voices from the Community)được Mạng Sách Truy cập Mở (OABN) tổ chức cho cộng đồng sách Truy cập Mở (bao gồm các tác giả, các nhà nghiên cứu, các nhà xuất bản, các thủ thư, các nhà cung cấp hạ tầng và các bên khác), chúng tôi đã khai phá nhiều khía cạnh của xuất bản sách Truy cập Mở cần phải được cân nhắc khi phát triển các chính sách cho sách Truy cập Mở. Tóm tắt các sự kiện đó đã được phân phối tới Liên minh S để thông tin cho các nhà cấp vốn về các khía cạnh mà các tác giả, các nhà nghiên cứu, các nhà xuất bản, các thủ thư, các nhà cung cấp hạ tầng và các bên khác coi là quan trọng và mong muốn khai phá hơn nữa trước khi thiết lập các hướng dẫn triển khai chi tiết cho các chính sách về sách Truy cập Mở. Các sự kiện đó đã thu hút hơn 400 người tham gia và đã chứng minh rằng OABN là nền tảng rất phù hợp cho các thảo luận cộng đồng sách Truy cập Mở quốc tế. Chúng tôi vì thế rất chào đón tuyên bố của Liên minh S thừa nhận khả năng của OABN để phục vụ như là một diễn đàn mở cho đầu vào của cộng đồng trong quá trình triển khai này bằng việc nêu tên nó một cách rõ ràng.

Hơn nữa, được khuyến cáo rằng tuyên bố thừa nhận tài liệu quan điểm “Đầu tư vào Hạ tầng Sách Truy cập Mở” (bản dịch sang tiếng Việt) nêu lên những lo ngại về các khoảng trống về hạ tầng sách Truy cập Mở và kêu gọi đầu tư cả hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng cộng đồng, như OABN. Chúng tôi vì thế cũng ủng hộ tuyên bố rằng “các nhà cấp vốn của Liên minh S cần hỗ trợ tài chính cho Truy cập Mở của sách học thuật”, và thực tế là chính sách đó thừa nhận rằng có các mô hình kinh doanh lựa chọn thay thế đang tiến hóa để xúc tác cho việc xuất bản sách Truy cập Mở. Điều này sẽ làm tăng tốc rõ ràng truy cập mở tới tác phẩm học thuật.

Tuyên bố đó cũng nhấn mạnh tới Bộ công cụ Sách Truy cập Mở của OAPEN (OAPEN OA Books Toolkit) đã được tung ra vào năm ngoái bao gồm và thu thập thông tin có giá trị về tất cả các khía cạnh của xuất bản sách Truy cập Mở. Nó được cộng đồng điều hành và có thể phục vụ cho quá trình triển khai tốt bằng việc tổ chức, xây dựng, và phân phối các mô tả, ví dụ, trường hợp điển hình, và các tham chiếu của nhiều khía cạnh của việc ra chính sách về sách Truy cập Mở mà cộng đồng đã xác định như là các khía cạnh quan trọng.

Cuối cùng, chúng tôi hạnh phúc thấy rằng Liên minh S thừa nhận nhu cầu về các hạ tầng kỹ thuật hiện có, như Thư mục Sách Truy cập Mở (Directory of Open Access Books). Đây là thư mục toàn diện nhất của thế giới về các sách học thuật Truy cập Mở cung cấp truy cập tới nhiều hơn 44.000 cuốn sách và chương sách Truy cập Mở.

Các bước tiếp theo

Sự thiếu vắng thời hạn chót để triển khai các khuyến nghị của Liên minh S đánh tín hiệu về sự hiểu biết về thời gian đáng kể sẽ cần đến để hiện thực hóa đúng thích đáng chúng cho dù việc xác định thời hạn chót có thể giúp tăng tốc tiến bộ hơn nữa. Vẫn còn con đường dài phải đi, và chúng tôi tin tưởng rằng điều này chỉ có thể làm được trong quan hệ đối tác với cộng đồng sách Truy cập Mở.

Tuyên bố đó giải thích rằng các tiêu chuẩn kỹ thuật về sách Truy cập Mở cần phản chiếu các yêu cầu kỹ thuật mà Liên minh S đã thiết lập cho các tạp chí và kho Truy cập Mở. Việc ban hành các yêu cầu kỹ thuật cho sách Truy cập Mở, và những nơi chúng khác với các tạp chí Truy cập Mở, đã được thảo luận chi tiết hơn ở một trong các phiên “Tiếng nói từ Cộng đồng”^{3, 4}. Từ thảo luận này đã hoàn toàn rõ ràng là dù các nhà xuất bản sách chú ý nhiều tới siêu dữ liệu chất lượng và các định dạng đầu ra tốt, các hạ tầng mở là cần thiết để sinh ra, tổng hợp, tổ chức và phân phối bất kỳ siêu dữ liệu và các định dạng đầu ra mới nào được yêu cầu - đặc biệt cho cá nhà xuất bản kích cỡ vừa và nhỏ. Đây không phải là một nhiệm vụ tầm thường, và chúng tôi hướng tới thảo luận cách để các hạ tầng cho sách Truy cập Mở có thể được phát triển hơn nữa để xúc tác cho các nhà xuất bản để tuân thủ với các yêu cầu kỹ thuật đó.

Chúng tôi cân nhắc tuyên bố mới này của Liên minh S về sách Truy cập Mở như là một tín hiệu chào mừng mà Liên minh S có ý định nắm lấy tiếp cận cộng tác, với quan điểm tập hợp cả các nhà cấp vốn và các nhà thực hành trong thảo luận hiệu quả dẫn tới các điểm hành động rõ ràng. Đây là cơ hội tốt để bắt đầu quá trình dẫn tới các chính sách bền vững dựa vào các thảo luận có tính xây dựng, sự tham gia, và đầu tư từ toàn bộ cộng đồng sách Truy cập Mở. Chúng tôi ôm lấy tiếp cận này và quan tâm để giúp tăng tốc truy cập mở tới sách học thuật cùng với toàn bộ cộng đồng cấp vốn nghiên cứu và tất cả các bên tham gia xuất bản sách Truy cập Mở, các tác giả, nhà nghiên cứu, nhà xuất bản, thư viện, các nhà cung cấp hạ tầng và các bên liên quan khác.

♦ ♦ ♦

Đồng tác giả: Lucy Barnes (Open Book Publishers), Eelco Ferwerda (independent), Rupert Gatti (Open Book Publishers), Agata Morka (SPARC Europe), Tom Mosterd (DOAB), Pierre Mounier (OPERAS), Vanessa Proudman (SPARC Europe), Jeroen Sondervan (Utrecht University), Niels Stern (OAPEN) and Ronald Snijder (OAPEN)

^[1] Xem ví dụ: Bibliodiversity in Practice: Developing Community-Owned, Open Infrastructures to Unleash Open Access Publishing

^[2] Để đọc thêm, vui lòng tham chiếu tới: The difference between an open access book and an open access journal

^[3] Về sách chuyên khảo Truy cập Mở, xem ví dụ: Metadata for open access monographs

^[4] Về sách so với tạp chí, xem: A literature review of scholarly communications metadata