Hành động tập thể - thành phần sống còn cho Truy cập Mở đơn giản hơn và rộng hơn

Collective action – a vital ingredient for simpler and wider Open Access

26/09/2022

Theo: https://www.coalition-s.org/blog/collective-action-a-vital-ingredient-for-simpler-and-wider-open-access/

Bài được đưa lên Internet ngày: 26/09/2022

Theo đuổi mục đích chung

Những ai tham gia tạo lập các kết quả đầu ra nghiên cứu đồng ý rằng Truy cập Mở (OA) làm lợi cho các nhà nghiên cứu, nghiên cứu, và xã hội nói chung. Các nhà xuất bản đã đáp lại bằng việc chào xuất bản Truy cập Mở trong một vài hoặc tất cả các tạp chí của họ. Sự đồng thuận này ngụ ý mục đích chung và chỉ ra sự dịch chuyển hướng tới môi trường Truy cập Mở rộng lớn hơn đã và đang diễn ra đôi lúc.

Thậm chí dù nhiều tiến bộ đã có hướng tới một thế giới Truy cập Mở đầy đủ, vẫn có con đường dài đáng kể phải đi trước khi Truy cập Mở trở nên phổ biến khắp toàn cầu. Đối với một thế giới Truy cập Mở đầy đủ, tôi ngụ ý một thế giới nơi tất cả các tài liệu nghiên cứu là mở đầy đủ.

Một số nhà cấp vốn, trở nên thiếu kiên nhẫn với nhịp độ của sự tiến bộ, đã tiến hành các bước để tăng tốc Truy cập Mở cho các bài báo bằng việc áp dụng các yêu cầu Truy cập Mở như là các điều kiện trao thưởng nghiên cứu của họ. Dù điều này đã tác động đáng kể tới sự tiến bộ trong Truy cập Mở thông qua các mô hình xuất bản pha trộn, ảnh hưởng của các nhà cấp vốn còn hạn chế. Để đạt được Truy cập Mở triệt để mà bền vững cho tất cả mọi người, và trong sự kiểm soát của cộng đồng nghiên cứu, trong một khung thời gian ngắn nhất có thể, hành động chiến lược rộng khắp hơn nữa là cần thiết đối với mọi người có liên quan. Ngắn gọn, mục đích chung đòi hỏi hành động tập thể.

Một yêu cầu chính sách đơn giản …

Như các tổ chức từ thiện hoặc người đóng thuế trả tiền, các nhà cấp vốn nghiên cứu muốn, và thậm chí có bổn phận, tối đa hóa tác động và tầm với của nghiên cứu họ cấp tiền. Mục tiêu này được phục vụ bằng việc đảm bảo Truy cập Mở tức thì tới các tài liệu là kết quả từ nghiên cứu như vậy. Chúng tôi có thể mô tả yêu cầu cùa nhà cấp vốn từ những người nhận trợ cấp của họ cực kỳ đơn giản:

Tất cả các tài liệu được rà soát lại ngang hàng từ nghiên cứu được <Nhà cấp vốn> cấp tiền phải được làm cho sẵn sàng tức thì (không có cấm vận) và tự do không mất tiền để sử dụng theo một giấy phép mở.

Ý thức rằng phổ biến là không mất chi phí, nhà cấp vốn thường cung cấp các nguồn tài chính để trang trải các chi phí xuất bản, với điều kiện là các tài nguyên đó phải được sử dụng một cách có trách nhiệm. Các nhà cấp vốn không hỗ trợ xuất bản Truy cập Mở với bất kỳ giá nào. Chính sách đó thường bao gồm mệnh đề có hiệu lực: <Nhà cấp vốn> sẽ trang trải các chi phí xuất bản/phổ biến Truy cập Mở hợp lý.

Điều đó thực sự là đơn giản. Một chính sách như vậy trang trải tất cả những gì cần thiết: tác phẩm có thể tức thì là mở, sử dụng được, và được trả tiền. Để kiểm tra, nhiều chính sách của các nhà cấp vốn nghiên cứu phù hợp với phác thảo đơn giản này.

… trong một hệ thống xuất bản phức tạp

Tuy nhiên, các tác giả và nhân viên hỗ trợ của họ phàn nàn về việc phải vật lộn với nhiều chính sách phức tạp. Tôi sẽ sử dụng chính sách Truy cập Mở của UKRI như một ví dụ. Đi xuống mức đơn giản nhất của nó, chính sách là như sau:

Tất cả các bài báo được rà soát lại ngang hàng là kết quả từ nghiên cứu được UKRI cấp tiền phải được làm cho sẵn sàng tức thì (không có cấm vận) hoặc trên các tạp chí/nền tảng Truy cập Mở đầy đủ hoặc trong một kho Truy cập Mở và tự do không mất tiền để sử dụng theo một giấy phép CC BY. Một khoản tài trợ được trao cho các tổ chức nghiên cứu hợp pháp để hỗ trợ triển khai chính sách này.

David Sweeney của Research England nêu rõ nó như thế này:

“Về cơ bản, đơn giản là ‘không có cấm vận, không thanh toán lai’”. 

Những gì các nhà cấp vốn yêu cầu là rõ ràng và có thể nắm bắt được trong một đoạn ngắn. Trong thế giới Truy cập Mở được mô tả trong giới thiệu của tôi, nơi tất cả đồng ý Truy cập Mở là ’điều tốt’, người ta có thể kỳ vọng rằng việc đáp ứng các yêu cầu đó có thể không khó, bất kể tạp chí một nhân viên hàn lâm muốn viết cho nó. Tuy nhiên, khi điều tra, chúng tôi thấy rằng các phần của chính sách Truy cập Mở của UKRI tham chiếu tới các bài báo nghiên cứu gồm 13 mệnh đề + 2 phụ lục & bảng chú giải, cộng với các câu hỏi đáp thường gặp bổ sung chiếm 11 trang.

Tại sao một chính sách đơn giản như vậy lại phình to như vậy?

David Sweeney nói:

“Chính sách là đơn giản, nhưng sự phức tạp của hệ thống xuất bản học thuật ngụ ý là vài chi tiết là thách thức và chúng tôi vì thế đưa ra tư liệu kèm theo của chúng tôi”.

Các nhà nghiên cứu thường thấy rằng việc đáp ứng các yêu cầu của nhà cấp vốn của họ là đầy rẫy các khó khăn. Nhiều người bối rối và thất vọng khi phải đối phó với các quy tắc, điều khoản, điều kiện và rào cản phức tạp đối với sự lựa chọn của họ. Vì sao một nhà nghiên cứu không thể lựa chọn bất kỳ tạp chí học thuật dòng chủ đạo nào họ muốn và chắc chắc rằng chúng có thể đáp ứng các tiêu chí của nhà cấp vốn của họ bằng việc xuất bản trên tạp chí đó?

Các nhà xuất bản đã chọn, giả thiết để giành được ưu thế cạnh tranh trong việc thu hút gửi bài, để cải thiện bản chào xuất bản cơ bản với một loạt các tính năng đặc biệt nhưng phức tạp mà sau đó phải được điều hướng để đảm bảo truy cập mở đầy đủ và tức thì. Những cái bẫy ưu đãi đối với các nhà nghiên cứu gồm:

• Thanh toán chỉ có thể được thực hiện cho Truy cập Mở trên một tạp chí hoặc nền tảng Truy cập Mở đầy đủ. Bất chấp một giai đoạn chuyển đổi dài, nhiều người còn chưa ‘chuyển sang’ Truy cập Mở đầy đủ. Các lý do tránh các lựa chọn Truy cập Mở được các tạp chí thuê bao cung cấp (được biết tới như là Truy cập Mở ‘lai’) từng cực kỳ phổ biến.

• Nhiều nhà xuất bản dòng chính tiếp tục khăng khăng rằng các tác giả nào muốn sử dụng kho theo con đường Truy cập Mở cần cấm vận các Bản thảo Được Tác giả Chấp nhận - AAM (Author Accepted Manuscripts) của họ. Các nhà xuất bản đó áp đặt các điều khoản và điều kiện mà xung đột trực tiếp với thỏa thuận trợ cấp tác giả đang có, đặt họ vào tình thế không thể chấp nhận được. Các nhà xuất bản đã được yêu cầu làm rõ đối với các tác giả nhưng đã chưa trả lời cho yêu cầu đó.

• Hầu hết các nhà xuất bản chào xuất bản các bài báo Truy cập Mở theo các giấy phép CC BY cho các tác giả được cấp vốn. Tuy nhiên, vài nhà xuất bản không ‘cho phép’ các giấy phép CC cho Truy cập Mở kho (ví dụ, Elsevier yêu cầu các tác giả gắn giấy phép CC BY-NC-ND vào các AAM). Xem thêm thảo luận về chỉ định giấy phép ND không thể chấp nhận được ở đây.

• Giá thành: ‘Chi phí xuất bản/phổ biến Truy cập Mở hợp lý’ là gì? Nhiều nhà nghiên cứu (và nhà cấp vốn) đặt ra câu hỏi có thể hiểu được về giá thành cao, như của Nature Publishing (EUR 9,500 APC). Họ quan tâm về, trên thực tế, trả tiền cho sự từ chối: giá thành cho một bài báo duy nhất được xuất bản bao gồm chi phí từ chối 95% các tài liệu được gửi tới Nature. Các nhà cấp vốn miễn cưỡng làm điều đó: các bài báo bị từ chối đó không thể tất cả chúng là kém khoa học.

Một vấn đề có liên quan nhưng cũng nguy hiểm không kém là các tác giả (có thể hiểu được) cảm thấy họ cần xuất bản trên các tạp chí ‘tên tuổi’ với các thương hiệu và yếu tố tác động cao vì sự tiến bộ sự nghiệp.

Sức mạnh để tạo ra sự thay đổi

Kiểm soát khi nào, bằng cách nào và đối với ai các phát hiện nghiên cứu được phổ biến thường ở sai chỗ, ví dụ, trong tay của các nhà xuất bản. Việc xuất bản là một nền công nghiệp dịch vụ; các nhà xuất bản không phải là những người thực hành nghiên cứu cũng không phải là bên xúc tác cho nghiên cứu. Điều hành và kiểm soát phổ biến học thuật không nên nằm trong miền của nền công nghiệp dịch vụ, bất kể các sản phẩm của chúng ‘chất lượng’ hay ‘cấp thế giới’ cỡ thế nào.

Việc xuất bản là một nền công nghiệp dịch vụ; các nhà xuất bản không phải là những người thực hành nghiên cứu cũng không phải là bên xúc tác cho nghiên cứu. Điều hành và kiểm soát phổ biến học thuật không nên nằm trong miền của nền công nghiệp dịch vụ, bất kể các sản phẩm của chúng ‘chất lượng’ hay ‘cấp thế giới’ cỡ thế nào.

Nếu các nhà nghiên cứu có được sự kiểm soát đối với khi nào, bằng cách nào và đối với ai nghiên cứu của họ được phổ biến, tuân thủ với chính sách đơn giản sẽ chỉ có vậy - đơn giản. Họ có thể chọn tạp chí Truy cập Mở đầy đủ yêu thích của họ và gửi bản thảo của họ tới đó. Miễn là giá thành hợp lý, họ có thể tuân thủ. Nếu tạp chí đó là một tạp chí thuê bao, họ có thể tuân thủ qua con đường kho. Bây giờ hầu hết các nhà cấp vốn của Liên minh S đã chấp nhận các bài báo được rà soát lại ngang hàng mà không được xuất bản trên một tạp chí như là các kết quả đầu ra nghiên cứu cấp một, các tác giả có thể có lựa chọn thứ 3 của con đường không tạp chí. Sự lựa chnoj đó có thể tùy vào nhà nghiên cứu đó.

Tương tự, nếu cả các cơ sở và các nhà nghiên cứu đã triển khai các nguyên tắc đánh giá và thẩm định nghiên cứu theo DORA, thì trọng tâm sẽ là giá trị nội tại của nghiên cứu chứ không phải tên của tạp chí mà nó đã được xuất bản trên đó. Các nhà nghiên cứu và các cơ sở đã chậm chạp trong việc thực hiện thay đổi đối với đánh giá và thẩm định nghiên cứu. Các nhà nghiên cứu cảm thấy họ không thể thay đổi thực hành xuất bản của họ vì họ bị coi là ‘quá đà’ nếu tạp chí họ lựa chọn không chào các điều khoản tuân thủ, và họ sẽ không thay đổi thực hành xuất bản của họ vì nó có thể là hành vi tự sát trong sự nghiệp. Các nhà cấp vốn đã cố gắng là nhạy cảm đối với các ưu tiên tạp chí của các nhà nghiên cứu, nhưng điều này thường dẫn tới sự phức tạp về chính sách.

Các nhà cấp vốn có thể thô bạo về việc áp dụng các điều khoản của họ: nếu một tạp chí không đáp ứng các yêu cầu cơ bản, các nhà nghiên cứu cần tìm một nơi khác. Thay vào đó, họ cố gắng giúp cả 2 bên, các nhà nghiên cứu và các nhà xuất bản, bằng các ngoại lệ và lựa chọn thay thế, để xác định các con đường hướng tới các mục tiêu cuối cùng của họ. Sự hiểu biết là những ngoại lệ đó là chuyển đổi quá độ và tạm thời, nhưng điều này trực tiếp dẫn tới sự phức tạp. Vài nhà cấp vốn, ví dụ, chấm dứt việc cung cấp ‘sự sáng tỏ’ và các giải thích trong các tài liệu dài dòng hoặc các câu hỏi đáp thường gặp. Các nhà cấp vốn với các chính sách khá ngắn gọn (như Quỹ Gate Foundation và SFI) đã lưu ý rằng các vấn đề phát sinh khi các tác giả cố gắng tuân thủ.

Để giải quyết những căng thẳng như vậy, các nhà cấp vốn có thể sử dụng hoặc cho phép nhiều cơ chế khác nhau:

• Các Thỏa thuận chuyển đổi quá độ, bao gồm các Tạp chí chuyển đổi quá độ

• Chiến lược Giữ lại các Quyền của tác giả

• Ban đầu trang trải giá thành cao; Yêu cầu minh bạch về giá thành; Trao các trợ cấp ở những nơi ưu tiên cho sử dụng có thể được phần lớn các đại học thiết lập.

Nếu các nhà xuất bản muốn nhận tiền của một nhà cấp vốn, họ cần đảm bảo các tạp chí của họ chào các điều khoản đáp ứng các tiêu chí của các nhà cấp vốn. Bằng việc đưa vào các điều khoản Truy cập Mở cứng rắn vào trong các điều kiện trợ cấp, nhà cấp vốn trao cho tác giả sức mạnh để nói những gì họ muốn - hoặc họ sẽ bị ép phải xuất bản ở đâu đó khác.

Hành động tập thể là cần thiết

Nếu mục tiêu đáng được chấp nhận về chuyển đổi quá độ sang Truy cập Mở đầy đủ và tức thì đạt được, tất cả các bên cần biến quyết định có ý thức đó thành sự thay đổi hiệu quả. Các nhà cấp vốn có đòn bẩy vì họ có thể đặt ra các điều kiện Truy cập Mở lên các trợ cấp. Tuy nhiên, ảnh hưởng của các nhà cấp vốn bị hạn chế, vì họ CHỈ có thể đặt ra các điều kiện cho những người nhận trợ cấp (và các cơ sở của họ). Vai trò của các nhà cấp vốn vì thế bị hạn chế trong những gì họ có thể làm để hướng sự thay đổi tới một môi trường Truy cập Mở kham được và mở đầy đủ. Từng trong số các bên có quan tâm cần có vai trò của nó.

Nếu mục tiêu đáng được chấp nhận về chuyển đổi quá độ sang Truy cập Mở đầy đủ và tức thì đạt được, tất cả các bên cần biến quyết định có ý thức đó thành sự thay đổi hiệu quả.

• Các nhà xuất bản:

  • Giải pháp đơn giản: đảm bảo các tạp chí Truy cập Mở đầy đủ chào các dịch vụ xuất bản với giá thành công bằng và hợp lý đối với các trường đại học. Thậm chí tốt hơn, hãy áp dụng mô hình ‘kim cương’ tự do không mất tiền để xuất bản, để các tạp chỉ sẽ là Xuất bản và Truy cập Mở - OPA (Open Publication and Access).

  • Không đặt ra các rào cản đối với các quyền tác giả trong việc sử dụng các AAM. Không tạp chí nào nên cản đường Truy cập Mở kho.

  • Bỏ qua các Yếu tố Tác động như là sự ủy quyền cho uy tín.

Được công nhận, những thay đổi ở trên không diễn ra trong bất kỳ lúc nào sớm.

Theo New York Times, đáp lại bản ghi nhớ gần đây của Văn phòng Chính sách Khoa học & Công nghệ của nước Mỹ - OSTP (US Office of Science & Technology Policy): ‘Người phát ngôn cho Springer Nature nói rằng các cơ quan cấp vốn phải gia tăng hỗ trợ tài chính của họ cho các xuất bản phẩm để đổi lại nghiên cứu sẽ là tự do không mất tiền cho công chúng’. Nói một cách khác, các nhà cấp vốn cần thanh toán cho các nhà xuất bản lớn thậm chí nhiều tiền hơn để đạt được Truy cập Mở đầy đủ. Tôi không đồng ý nhưng thấy trước sự căng thẳng vận động hành lang từ các nhà xuất bản chính trong một nỗ lực để bảo vệ quan điểm học thuật nhằm vào các bên liên quan của họ.

• Các nhà nghiên cứu và các ban biên tập tạp chí:

  • Nhận thức được rằng bạn có sức mạnh và hãy sử dụng nó: giữ lại các quyền và sử dụng các nhà xuất bản như là một dịch vụ phải trả tiền, không như một nhà kiểm soát học thuật; nếu bạn là một biên tập viên, hãy cố gắng sửa đổi bổ sung các chính sách của tạp chí.

  • Nhận thức được về giá thành và cân nhắc các tạp chí Truy cập Mở kim cương (xem DOAJ).

  • Xem xét các lựa chọn diễn ngôn học thuật và phổ biến lựa chọn thay thế, bao gồm các bản thảo chưa được rà soát lại ngang hàng (preprints) để được rà soát lại ngang hàng.

  • Làm việc với cơ sở và các đồng nghiệp của bạn để triển khai các nguyên tắc như DORA.

  • Như một người nắm giữ bản quyền gốc, hãy đặt ra các điều kiện giữ lại các quyền lên bài báo của bạn khi bạn gửi nó đi. Các tạp chí có thể có quyền từ chối nó tức thì, nhưng các hành động thiển cận như vậy sẽ sớm được coi như là kỳ quái.

• Các cơ sở

  • Triển khai DORA hoặc các nguyên tắc đơn giản và nhìn thấy được để hành động dựa trên các nguyên tắc đó.

  • Triển khai một chính sách giữ lại các quyền của cơ sở để hỗ trợ cho các nhà nghiên cứu của bạn.

Sau thông báo của OSTP, đã có một loạt phản hồi, nhiều người lo ngại rằng các nhà xuất bản chủ chốt cuối cùng sẽ là những người được hưởng lợi (bằng cách xuất bản chuyển từ mô hình bức tường thanh toán không thể chấp nhận được sang mô hình Truy cập Mở không thể chấp nhận được). Những người khác hoài nghi rằng kết quả sẽ làm lợi cho nghiên cứu và các nhà nghiên cứu. Tôi có xu hướng đồng ý với Sharla Lair:

“Chúng ta có tất cả các lựa chọn. Chúng ta có thể chọn để tweet bằng mọi cách mà điều này có thể không thành công hoặc tất cả chúng tôi có thể làm việc cùng nhau để đảm bảo rằng hành động này truyền cảm hứng và triển khai thay đổi vượt ra khỏi những gì chúng ta đã và đang tưởng tượng cho đến nay. Nếu có một điểm yếu ở đâu đó, thì chúng ta phải sửa chữa nó như thế nào? Chúng ta không là những nạn nhân!”

Tóm lại, các nhà cấp vốn nghiên cứu có thể là các chất xúc tác mạnh mẽ để thay đổi, nhưng mức độ ảnh hưởng của họ có giới hạn. Để đạt được Truy cập Mở đầy đủ trên toàn cầu theo một cách thức chấp nhận được đối với cộng đồng nghiên cứu, tất cả các bên, bao gồm cả các nhà nghiên cứu và các cơ sở, phải hành động.