Tuyên bố của Liên minh S về Truy cập Mở đối với sách học thuật

cOAlition S statement on Open Access for academic books

Theo: https://www.coalition-s.org/coalition-s-statement-on-open-access-for-academic-books/

Bài được đưa lên Internet ngày: 02/09/2021

Sách học thuật - được định nghĩa ở đây bao gồm các sách chuyên khảo, các chương sách, các bộ sưu tập được biên tập, các ấn bản phê bình, và các tác phẩm dài khác - là phương thức xuất bản quan trọng đối với các học giả, đặc biệt về Khoa học Xã hội và Nhân văn. Vài nghiên cứu đã chỉ ra những lợi ích của xuất bản sách Truy cập Mở - OA (Open Access). Vào năm 2019, Science Europe đã xuất bản các nguyên tắc và Truy cập Mở cho các cuốn sách học thuật và các khuyến nghị cho 6 dạng các bên liên quan nghiên cứu. Springer Nature gần đây đã chỉ ra rằng các cuốn sách Truy cập Mở nhận được các trích dẫn 2,4 lần nhiều hơn và được tải về nhiều hơn 10 lần so với các cuốn sách không phải Truy cập Mở.

Nguyên tắc số 7 của Kế hoạch S đã thừa nhận rằng khung thời gian để đạt được Truy cập Mở cho các cuốn sách đòi hỏi một quy trình riêng rẽ. Hướng dẫn Triển khai này chỉ định rằng “đến cuối năm 2021, tuyên bố về các nguyên tắc của Kế hoạch S có thể được ban hành khi chúng áp dụng cho các sách chuyên khảo và các chương sách, cùng với các hướng dẫn triển khai có liên quan”.

Kể từ khi các nguyên tắc của Kế hoạch S cho các bài báo nghiên cứu đã được xuất bản, nhiều nhà cấp vốn của Liên minh S đã phát triển các chính sách Truy cập Mở của riêng học xung quanh các cuốn sách học thuật. (Để có tổng quan về các nhà cấp vốn của Liên minh S với các chính sách về sách Truy cập Mở, xem Phụ lục A). Về các yếu tố quan trọng, như các cấm vận và các giấy phép, các chính sách của các tổ chức thuộc Liên minh S đã hội tụ rồi. Hầu hết các nhà cấp vốn của Liên minh S đã áp dụng hoặc tư vấn các giấy phép CC, và các cấm vận trải từ 0 đến 12 tháng.

Liên minh S thừa nhận rằng việc xuất bản sách học thuật là rất khác với xuất bản tạp chí. Cam kết của chúng tôi là làm cho quá trình hướng tới truy cập mở đầy đủ các sách học thuật càng sớm càng tốt, với sự hiểu biết rằng các tiêu chuẩn và các mô hình cấp vốn có lẽ cần nhiều thời gian hơn để phát triển. Thay vì ban hành một chính sách thống nhất về sách Truy cập Mở, chúng tôi vì thế đã quyết định hình thành một tập hợp các khuyến nghị liên quan tới sách học thuật - phù hợp với các nguyên tắc của Kế hoạch S - mà tất cả các tổ chức thuộc Liên minh S sẽ tìm cách áp dụng trong phạm vi quyền hạn và khu vực pháp lý của riêng họ.

Các khuyến nghị

1. Tất cả các sách dựa vào nghiên cứu gốc đã được hỗ trợ trực tiếp bằng vốn cấp từ các tổ chức thuộc Liên minh S cần phải được làm cho sẵn sàng truy cập mở khi xuất bản.

2. Các tác giả hoặc các cơ sở cần giữ lại các quyền sở hữu trí tuệ để làm cho các cuốn sách học thuật của họ sẵn sàng là Truy cập Mở và cho phép sử dụng lại.

3. Các cuốn sách học thuật cần phải được xuất bản truy cập mở theo một giấy phép Creative Commons.

4. Bất kỳ giai đoạn cấm vận nào đối với các cuốn sách học thuật cần phải là càng ngắn càng tốt và không bao giờ vượt quá 12 tháng.

5. Các nhà cấp vốn thuộc Liên minh S cần hỗ trợ tài chính cho Truy cập Mở của các cuốn sách học thuật thông qua các chương trình cấp vốn và các mô hình kinh doanh xuất bản truy cập mở của họ thông qua các dàn xếp dành riêng.

Triển khai

Nhận thức được sự đa dạng trong thực hành xuất bản sách - các định dạng sách học thuật, các nền tảng kỹ thuật, ngôn ngữ, các thực hành xuất bản sách quốc gia nhất định, các nhà xuất bản, và các mô hình kinh tế - Liên minh S sẽ cộng tác với cộng đồng sách Truy cập Mở để phát triển các hướng dẫn triển khai mà tôn trọng sự đa dạng biên mục này. Các hướng dẫn đó sẽ bao gồm một tập hợp các tiêu chuẩn kỹ thuật đối với các cuốn sách Truy cập Mở mà phản chiếu các yêu cầu kỹ thuật mà Liên minh S đã thiết lập cho các tạp chí và các kho Truy cập Mở (Phần III của hướng dẫn triển khai).

Các hạ tầng hiện có như Thư mục Sách Truy cập Mở (Directory of Open Access Books) và các tài nguyên thông tin như bộ công cụ sách Truy cập Mở của OAPEN (OAPEN OA books toolkit) và tài liệu quan điểm Đầu tư vào Hạ tầng Sách Truy cập Mở sẽ hỗ trợ quá trình triển khai. Mạng sách Truy cập Mở (OA books network) sẽ phục vụ như là một diễn đàn mở cho đầu vào của cộng đồng trong quá trình triển khai đó.

“Chúng tôi rất chào đón tuyên bố này của Liên minh S. Đặc biệt, chúng tôi ôm lấy lời mời của tuyên bố để đưa cộng đồng đa dạng các cuốn sách truy cập mở vào triển khai các khuyến nghị của nó. Như các đại diện của hạ tầng chính cho các cuốn sách truy cập mở, chúng tôi chuẩn bị sẵn sàng để tham gia vào triển khai tầm nhìn lớn này”, Pierre Mounier và Niels Stern, đồng giám đốc của Thư mục Sách Truy cập Mở, nói.