Giải pháp mở: Đòn bẩy để đạt được khả năng tiếp cận thông tin và kiến thức

Open Solutions: A lever to achieve access to information and knowledge

1 June 2023

Theo: https://www.unesco.org/en/articles/open-solutions-lever-achieve-access-information-and-knowledge?hub=785

Bài được đưa lên Internet ngày: 01/06/2023

Liên minh Năng động OER của UNESCO đã tổ chức một webinar ngày 4/5/2023 để nêu bật việc sử dụng hiệu quả các giấy phép mở trong thúc đẩy các xã hội tri thức toàn diện. Các giải pháp mở tham chiếu tới các lợi ích chung kỹ thuật số là sẵn sàng theo các giấy phép mở, tôn trọng các quyền sở hữu trí tuệ của chủ sở hữu bản quyền. Các giải pháp đó cho phép những người sử dụng sử dụng lại, tái mục đích, tùy chỉnh và phân phối lại nội dung.

Shutterstock

“Chúng tôi tin tưởng trong một thế giới được kết nối. Là có khả năng kết nối kiến thức được xuất bản vì lợi ích phổ cập. Điều đó đang diễn ra!”

Arianna Becerril Garcia

Giáo sư Khoa học Máy tính, Đại học Autónoma del Estado de México

và Giám đốc Điều hành của Redalyc

Cách tiếp cận ba hướng để đạt được quyền truy cập thông tin và kiến thức cho IFLA

Liên đoàn Quốc tế các Hiệp hội và Cơ sở Thư viện - IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions) đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các giải pháp mở trong cung cấp quyền truy cập tới thông tin và giáo dục trong một thế giới được số hóa. Các thư viện có mục tiêu biến đổi từ khả năng chỉ truy cập sang sử dụng thực sự kiến thức. Điều này liên quan đến việc thiết lập các nền tảng hoạt động cho việc giám tuyển và tạo lập kiến thức, gắn với công bằng và đạo đức, và cộng tác với các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan để biện hộ cho các giải pháp mở. Các thư viện đóng vai trò rất quan trọng trong đảm bảo triển khai hiệu quả các giải pháp mở và giải quyết bất bình đẳng và bất công về thông tin.

“Khi chúng tôi đối mặt tình huống dịch chuyển từ sự hiếm hoi sang dư thừa, điều này đã ngụ ý sự thay đổi về cách để các thư viện hoạt động - chắc chắn không còn là những người gác cổng nữa, mà là người mở cổng và hướng dẫn nhiều hơn, giúp mọi người tận dụng tốt nhất những gì ở đó và làm việc để xử lý bất bình đẳng và bất công về thông tin”.

Stephen Wyber

Giám đốc, Chính sách và Biện hộ, IFLA

Tính mở và minh bạch tối đa hóa quyền truy cập tới kiến thức

Alex Gakuru, nhà biện hộ hàng đầu về tính mở và minh bạch, đã nêu bật nhu cầu cho Bán cầu nam không chỉ tiêu dùng mà còn sản xuất kiến thức thông qua nội dung giáo dục mở. Các thách thức Bán cầu nam đối mặt gồm thiếu nhận thức về bản quyền và lợi ích của việc cấp phép mở, nhu cầu về xây dựng năng lực tạo lập OER, và thiếu các chính sách hỗ trợ. Các sáng kiến của UNESCO, như quy trình “oer hóa” (oerisation) ở Đại học Nairobi ở Kenya, đã chứng minh tác động tích cực của phát triển năng lực thúc đẩy dân chủ hóa kiến thức và quyền truy cập vạn năng tới giáo dục.

WIPO nhấn mạnh tầm quan trọng của Truy cập Mở và các giấy phép Creative Commons

Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới - WIPO (World Intellectual Property Organization) đã nhấn mạnh các ưu điểm của Truy cập Mở và các giấy phép Creative Commons trong thúc đẩy quyền truy cập tới kiến thức và thông tin. Sự dịch chuyển của WIPO hướng tới các giấy phép đó và các sáng kiến như Dự án Research4Life của WIPO thể hiện cam kết của họ với tính mở và cộng tác trong nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Các chính sách mở đường cho tính mở: Rà soát lại toàn cầu

TS. Ard Prasad, một học giả về Khoa học Thư viện và Thông tin, đã nhấn mạnh nhu cầu kết hợp tính mở vào các khung chính sách. Ông đã nêu bật sự hiện diện của 858 chính sách Truy cập Mở ở 191 quốc gia, cũng như Cổng Truy cập Mở Toàn cầu - GOAP (Global Open Access Portal), nó cung cấp sự kiểm kê các chính sách đó cùng với các kho, các tạp chí, và các kho dữ liệu. GOAP cũng cung cấp các mẫu template và các danh sách chọn cho các chính sách mẫu có liên quan tới tính mở ở các mức khác nhau.

Truy cập Mở là cần thiết cho tương lai của việc chia sẻ kiến thức

Cô Arianna Becerril Garcia, một giáo sư và giám đốc điều hành của Redalyc, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của truy cập mở tới thông tin khoa học trong việc dân chủ hóa khoa học. Cô đã bảo vệ quyền sở hữu hàn lâm của các quy trình truyền thông học thuật và đã nhấn mạnh nhu cầu cộng tác Nam - Nam trong việc chia sẻ kiến thức thông qua việc cấp phép mở. Cô Garcia cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các tiến trình phi thương mại trong các quy trình sản xuất tạp chí.

Tương lai của việc chia sẻ kiến thức là có hứa hẹn với việc sử dụng các giải pháp mở. Việc thiết lập các chính sách giải pháp mở và xây dựng năng lực tạo lập và sử dụng các giải pháp mở sẽ đảm bảo rằng kiến thức vẫn là lợi ích chung toàn cầu truy cập được tới tất cả mọi người.

“Tương lai sẽ là mở nhưng mở cho ai, ai sở hữu, ai kiểm soát và phục vụ cho lợi ích của ai? Những người không học được từ lịch sử sẽ bị kết án lặp lại nó.”

Arianna Becerril Garcia, Giáo sư Khoa học máy tính,

Đại học Autónoma del Estado de México và Giám đốc Điều hành của Redalyc

Liên minh Năng động OER

Liên minh Năng động OER (OER Dynamic Coalition) đã được thành lập sau việc phê chuẩn Khuyến nghị OER của UNESCO bởi các quốc gia thành viên ở Hội nghị Toàn thể UNESCO vào tháng 11/2019. Mục tiêu của nó là hỗ trợ cho các chính phủ triển khai khuyến nghị bằng việc thúc đẩy và tăng cường hợp tác quốc tế và khu vực giữa các bên liên quan trong các lĩnh vực chính được nêu trong khuyến nghị.

Các đường liên kết có liên quan

• Khuyến nghị Tài nguyên Giáo dục Mở Resources (OER)

• Các giải pháp Mở (bản dịch sang tiếng Việt)

• Liên minh Năng động OER

• Cổng Truy cập Mở Toàn cầu