Piet Mondrian, bản quyền và một thị trấn nhỏ ở Virginia

Piet Mondrian, copyright and a small town in Virginia

Vào ngày 16/07/2015, vài giờ tước khi bay về Amsterdam, tôi đã thuê chiếc ô tô ở trung tâm Washington, DC và đi về phía tây để chụp ảnh một khu dân cư ở Warrenton, VA.

Paul Keller, Sep 2, 2019 · 4 min read

Theo: https://medium.com/open-glam/piet-mondrian-85-waterloo-street-warrenton-va-20186-usa-df8d5def5682

Bài được đưa lên Internet ngày: 02/09/2019

Ngôi nhà ở 85 phố Waterloo, Warrenton, VA 20186, USA

Điều gì đã khích động sự quan tâm của tôi về tòa nhà khá là không đáng chú ý này ở một thị trấn không đáng chú ý này? Ngôi nhà trên đường Waterloo từng là nhà nơi HCR International, một công ty thành lập năm 1998 đã và đang quản lý bản quyền trong các tác phẩm của nghệ sỹ sinh ra ở Hà Lan Piet Mondrian (1872-1944). Kết quả là, tên công ty là nổi bật trong các lưu ý bản quyền cùng với các bản tái tạo lại các tác phẩm của Mondrian trên các website viện bảo tàng và các catalog triển lãm khắp thế giới.

Tôi đã có mối quan tâm tới HCR International khi chúng tôi từng làm việc về xuất bản phẩm “Wiki Loves Art/NL” (Wiki yêu nghệ thuật/Hà Lan) vào năm 2010. Trong thời gian làm việc về cuốn sách này, tôi đã nhận thức được về uy tín hơi mơ hồ không rõ ràng mà một Hillary Richardson nào đó (giả thiết H và R trong HCR International) đã có trong số các nhà giám tuyển viện bảo tàng, người làm việc với các tác phẩm của Piet Mondrian.

Hình như bà Richardson từng khá khắt khe khi nói về việc cung cấp sự cho phép để tái tạo lại các tác phẩm của Mondrian. Bà từng không chỉ nổi tiếng vì yêu cầu tỷ lệ phí bản quyền cao (xem bài báo này năm 2015 trên NY Times làm ví dụ), bà cũng từng nổi tiếng là rất đặc biệt về các lưu ý bản quyền.

Theo bài báo trên tạp chí nghệ thuật này vào năm 2011, HCR thường yêu cầu rằng các lưu ý bản quyền được đặt nằm ngang cùng với bất kỳ bản tái tạo lại nào và tên của Mondriaan phải được viết bằng một ký tự ‘a’ (tiếng Hà Lan gốc viết với ‘aa’). Bằng chứng từ khắp mạng web cũng dường như chỉ ra rằng bà đã khăng khăng rằng HCR International được nêu tên trong tất cả các lưu ý bản quyền.

Vậy làm thế nào mà các bản quyền của người nghệ sỹ nổi tiếng nhất thế kỷ 20 từ Hà Lan lại kết thúc trong ngôi nhà cư dân ở Warrenton, Virginia? Giống như nhiều nghệ sỹ khác từ châu Âu, Mondrian đã chạy khỏi phát xít. Trong một lần ở lại ngắn ngày ở Paris năm 1934, ông đã trở thành bạn với nghệ sỹ người Mỹ Henry Holtzman. Vào năm 1940 Holtzman đã dàn xếp cho Mandrian chuyển từ Luân Đôn tới thành phố New York, nơi ông đã thuê căn hộ làm studio cho Mondrian. Trong vòng 3 năm rưỡi tiếp sau ông từng là một trong những cộng sự thân mật nhất của Mondrian.

Khi Mondrian chết vì viêm phổi vào năm 1944 ông đã di chúc lại tài sản của mình (bao gồm các bản quyền) cho Holtzman. Holtzman đã tiếp tục sống qua một thời gian khá dài nhưng cuối cùng đã mất vào năm 1987. Tài sản của ông, bao gồm cả các bản quyền của Mondrian, rơi vào tay 3 đứa con của ông, những người đã thành lập nên hãng Mondrian/Holtzman. Vào năm 1999 họ đã thuê nhà lịch sử học nghệ thuật Hillary Richardson quản lý các bản quyền nhân danh hãng này và, kết quả là, từ 1999 trở đi HCR International đã quản lý các bản quyền của Mondrian từ ngôi nhà ở Warrenton,VA.

Theo website của nó (phiên bản năm 2015), hãng Mondrian…

… có mục tiêu quảng bá nhận thức về tác phẩm nghệ thuật của Mondrian và đảm bảo tính toàn vẹn tác phẩm của ông. Chúng tôi có ý định tiếp tục mang di sản và ảnh hưởng của ông tới thế hệ mới các nghệ sỹ bằng việc quản lý và khuyến khích sử dụng bản quyền đối với tác phẩm nghệ thuật của Mondrian. Hãng trao các giấy phép và cho phép bản quyền cho những ai mong muốn tái tạo lại các hình ảnh của Mondrian.

Trên thực tế, như được minh chứng bằng cách thức mà bà Richardson đã vận hành, là khá rõ rằng HCR International chủ yếu không quan tâm tới di sản và tính toàn vẹn nghệ thuật của Mondrian, mà khá quan tâm trong việc mang tới doanh thu cấp phép. Trong một trao đổi thư điện tử giữa bà Richardson và tôi vào năm 2010, bà đã từ chối đóng góp cho xuất bản phẩm của chúng tôi vì “Mondrian đang làm cho tôi rất bận rộn!”.

Nhiều điều đã thay đổi khi các bản quyền của Mondrian hết hạn vào ngày 01/01/2015. Khi tôi đã liên lạc với bà Richardson một lần nữa vào đầu năm 2015 để xem liệu bà có thiện chí nói về thực tế là tác phẩm của Mondrian bây giờ đã nằm trong phạm vi công cộng như thế nào, bà đã từ chối chỉ ra rằng vì sự hết hạn các bản quyền đó của Mondrian, bà không còn làm việc cho hãng nữa:

Paul Keller thân mến, cảm ơn bạn vì đề nghị của bạn. Vì hết hạn các bản quyền của Mondrian trên toàn cầu - ngoại trừ đối với nhiều người ở nước Mỹ và Tây Ban Nha, tôi đã quyết định không gia hạn hợp đồng của tôi với hãng Mondrian vì các quyền bị giới hạn. Điều đó đã cho tôi cơ hội tư vấn cho một nhà sản xuất các ứng dụng nghệ thuật giáo dục và sử dụng nền tảng lịch sử nghệ thuật của tôi để nghiên cứu các tác phẩm trong các bộ sưu tập tư nhân ở đây ở Washington, nhiều trong số đó trải rộng vài thế kỷ và nền văn hóa. Chúng là những thách thức mới và đáng thưởng sau 16 năm làm việc với các hình ảnh không thể tin nổi của Mondrian…

Bức thư điện tử đó đã được ký với địa chỉ mới của HCR International:

Vì thế khi tôi viếng thăm ngôi nhà đó ở 85 phố Waterloo vào tháng 07/2015, các bản quyền của Mondrian cũng như HCR International đã không còn ở đó nữa. Ngoài ra, ngắm nhìn ngôi nhà vào một ngày nắng nóng mùa hè, tôi không thể giúp tự hỏi làm thế nào Mondrian, biểu tượng nghệ thuật trừu tượng của thế kỷ 20, lại có thể cảm thấy rằng hơn nửa thế kỷ sau cái chết của ông, bản quyền của ông có thể chịu sự quản lý từ một tài sản dân cư nhỏ nhoi ở Virginia hẻo lánh.

Xem nhiều hình ảnh hơn về ngôi nhà ở Warrenton, VA trong album này trên Flickr.