Các bài học Truy cập Mở trong mùa dịch Covid-19: Không khóa trói đối với các kết quả nghiên cứu!

Thứ ba - 07/07/2020 19:24

Open Access lessons during Covid-19: No lockdown for research results!
08/06/2020
Theo: https://www.coalition-s.org/open-access-lessons-during-covid-19-no-lockdown-for-research-results/
Bài được đưa lên Internet ngày: 08/06/2020
Xem thêm: Khoa học Mở - Open Science
Đại dịch Covid-19 đã làm thay đổi thế giới như chúng ta biết nó, và nghiên cứu cũng không phải là ngoại lệ. Trên toàn cầu, các nhà khoa học đang làm việc cùng nhau với tốc độ chưa từng thấy, trong cuộc đua chống lại thời gian để hiểu virus đó và xử lý nó, chia sẻ dữ liệu và các kết quả nhanh nhất họ có thể. Các ban biên tập tạp chí đang phối hợp và trở nên mềm dẻo hơn. Các cấm vận bị dỡ bỏ, các bức tường thanh toán bị bỏ qua và các máy chủ các bản thảo chưa được rà soát lại ngang hàng (priprint servers) như MedrXiv và bioRxiv đã tăng tốc đánh giá và thảo luận nghiên cứu. Bỗng nhiên nhu cầu truy cập tức thì tới tư liệu nghiên cứu thích hợp đã trở nên rõ ràng. Làm thế nào có thể lý lẽ về Truy cập Mở đầy đủ và tức thì vẫn còn bị bỏ qua nhỉ?

Đáp ứng nghiên cứu toàn cầu đòi hỏi Truy cập Mở
Các chính phủ và các tổ chức quốc tế, làm việc tay trong tay với cộng đồng nghiên cứu, đã gia tăng với thách thức trong một nỗ lực toàn cầu chưa từng có về tính mở. Vào ngày 20/04 Ủy ban châu Âu đã khởi xướng nền tảng chia sẻ dữ liệu Covid-19 cho các nhà nghiên cứu. Ngày 04/05, Ủy ban đã đăng ký 7,4 tỷ € trong các cam kết từ các nhà tài trợ khắp trên thế giới cho sự kiện cam kết Đáp lại Toàn cầu Coronavirus. Các quỹ Wellcome Trust và Bill & Melinda đã huy động vốn cấp mới cho nghiên cứu vắc xin. Hôm 13/03, các cố vấn khoa học từ hàng tá các quốc gia đã yêu cầu các nhà xuất bản khoa học trong một bức thư ngỏ hãy làm cho tất cả nghiên cứu có liên quan tới coronavirus và Covid-19 sẵn sàng tự do không mất tiền. Hơn 50.000 bài báo nghiên cứu đã nhanh chóng được làm thành công khai nhờ vào sáng kiến khẩn cấp này. Hôm 28/05, các Bộ trường Khoa học và Công nghệ G7 đã ban hành Tuyên bố về Covid-19 (bản dịch sang tiếng Việt) thừa nhận tầm quan trọng của khoa học mở đối với nghiên cứu dịch tễ học và có liên quan được chính phủ tài trợ.
Bất chấp các nỗ lực tốt lành đó, nghiên cứu gần dây chỉ ra rằng số lượng các xuất bản phẩm về các nghiên cứu đại dịch đằng sau bức tường thanh toán vẫn đang gia tăng nhanh hơn so với các xuất bản phẩm Truy cập Mở. Với việc cấp vốn như vậy đang được chi trả cho việc hiểu Covid-19, phát triển các vắc xin, và tinh chỉnh các can thiệp, kết quả nghiên cứu phải là Truy cập Mở đầy đủ để nó có tác động lớn nhất. Các chính sách quốc gia nên phản ánh nhu cầu chuyển sang Truy cập Mở càng sớm càng tốt.

Truy cập tạm thời không phải là Truy cập Mở
Bằng việc mở ra nghiên cứu đúng thời điểm khủng hoảng, các nhà xuất bản thuê bao đã ngầm thừa nhận rằng các bức tường thanh toán và các cấm vận của họ là phi lý và không hiệu quả để bắt đầu cùng. Chúng đã chứng minh rằng việc giữ tri thức đằng sau các rào cản gây hại cho sự tiến bộ của khoa học và ít phục vụ cho mục đích khác ngoài việc sinh lợi nhuận mà cộng đồng nghiên cứu khó hưởng lợi được từ đó. Thực tế yêu cầu này thậm chí phải được tiến hành là đáng chú ý: hầu hết các kết quả nghiên cứu được báo cáo trong các tài liệu đó đã được trả tiền rồi từ các vốn cấp của nhà nước và vì thế nên là sẵn sàng mở cho bất kỳ ai ngay từ đầu.
Ngoài ra, vài nhà xuất bản chỉ đồng ý làm cho nghiên cứu này sẵn sàng trên cơ sở tạm thời, bó hẹp sự tập trung vào truy cập tới các tài liệu có liên quan tới Covid-19. Điều này là khó để biện minh, vì đấu tranh chống lại bệnh dịch đòi hỏi các quan điểm từ nhiều nguyên tắc khoa học. Các nhà xuất bản tạm thời phát hành các bài báo khỏi các bức tường thanh toán không thể hiện là Truy cập Mở. Truy cập Mở đầy đủ, tức thì và vĩnh viễn nên không chỉ được yêu cầu đối với các tài liệu nghiên cứu có liên quan tới Covid-19, mà nghiên cứu về các bệnh tật chết người khác cũng nên truy cập được tới các nhà nghiên cứu, các nhân viên y tế, các bệnh nhân và các tổ chức của bệnh nhân, và các công dân. Là không còn chấp nhận được rằng 75% tư liệu nghiên cứu vẫn còn nằm đằng sau bức tường thanh toán. Chúng ta không biết các tài liệu nghiên cứu nào ngày nay vẫn còn phần lớn không truy cập được có thể truyền cảm hứng cho các giải pháp và các ý tưởng sáng láng đối với các thách thức của ngày mai.

Tăng tốc chuyển đổi quá độ sang Truy cập Mở
Để đạt được mục tiêu này, Liên minh S (cOAlition S) đang làm việc về các giải pháp để làm cho Truy cập Mở đầy đủ và tức thì thành hiện thực. Kế hoạch S (Plan S) chào vài con đường cho phép các tác giả chia sẻ nghiên cứu của họ và làm thỏa mãn các điều kiện của Truy cập Mở mà không vứt bỏ quyền tự do của họ để xuất bản trên các tạp chí họ chọn. Các nhà cấp vốn của Liên minh S yêu cầu những người nắm giữ trợ cấp của họ giữ lại bản quyền các kết quả nghiên cứu của họ và xuất bản chúng với giấy phép CC BY cho phép tác phẩm đó sẽ được tự do không mất tiền để sử dụng và sử dụng lại. Thông qua Khung Minh bạch Giá thành (Price Transparency Framework) của chúng tôi, chúng tôi sẽ yêu cầu các nhà xuất bản cung cấp nhiều thông tin hơn về các chi phí xuất bản để làm cho việc xuất bản học thuật minh bạch hơn, công bằng và bền vững hơn. Khung Tạp chí Chuyển đổi quá độ (Transformative Journal framework) giúp cho các nhà xuất bản nhanh chóng chuyển đổi quá độ các tạp chí thuê bao của họ sang Truy cập Mở. Chúng tôi đang liên tục khai phá các cách thức mới để làm cho xuất bản truy cập mở kham được và công bằng đối với các nhà khoa học khắp trên thế giới, và chắc chắn là không có cách đi ngược lại khỏi chuyển đổi quá độ sang Truy cập Mở.

Nếu không phải bây giờ, thì khi nào?
Hãy đừng bỏ phí cuộc khủng hoảng này, mà hãy xây dựng dựa vào xung lượng hiện hành. Chúng tôi kêu gọi tất cả các tổ chức cấp vốn và thực hiện nghiên cứu ra nhập Liên minh S và hỗ trợ cam kết của chúng tôi để làm cho tất cả các kết quả nghiên cứu sẵn sàng tức thì và vĩnh viễn, không có cấm vận, và bất kể địa điểm xuất bản. Thời gian cho Truy cập Mở đầy đủ và tức thì đã là ngày hôm qua, nhưng cơ hội để học từ các sai lầm và để hành động là ngay bây giờ.

Johan Rooryck
Nhà vô địch Truy cập Mở của Liên minh S

Ý kiến bạn đọc

Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

GIÁO DỤC MỞ - TÀI NGUYÊN GIÁO DỤC MỞ: ỨNG DỤNG VÀ PHÁT TRIỂN

Trang Web này được thành lập theo Quyết định số 142/QĐ-HH do Chủ tịch Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam – AVU&C (Association of Vietnam Universities and Colleges), GS.TS. Trần Hồng Quân ký ngày 16/09/2019, ngay trước thềm của Hội thảo ‘Xây dựng và khai thác tài nguyên giáo dục mở’ do 5...

Tin mới nhất

Tin tiêu điểm

Thống kê truy cập

Đang truy cập53
Máy chủ tìm kiếm7
Khách viếng thăm46
Hôm nay8,102
Tháng hiện tại156,789
Tổng lượt truy cập6,791,655