Định nghĩa “Mở” trong Nội dung Mở và Tài nguyên Giáo dục Mở

Defining the “Open” in Open Content and Open Educational Resources

Theo: https://opencontent.org/definition

Thuật ngữ “nội dung mở” và “tài nguyên giáo dục mở” mô tả bất kỳ tác phẩm có bản quyền nào (theo truyền thống bao gồm phần mềm, điều được mô tả bằng thuật ngữ khác như “nguồn mở”) mà hoặc là (1) nằm trong phạm vi công cộng; hoặc (2) được cấp phép theo cách cung cấp cho bất kỳ ai quyền miễn phí và vĩnh viễn tham gia vào các hoạt động 5R:

1. Retain - Giữ lại: tạo lập, sở hữu và kiểm soát một bản sao của tài nguyên (ví dụ: tải xuống và giữ bản sao của riêng bạn)

2. Revise - Sửa lại: chỉnh sửa, điều chỉnh và sửa đổi bản sao của tài nguyên (ví dụ: dịch sang ngôn ngữ khác)

3. Remix - Phối lại: kết hợp bản sao gốc hoặc bản đã sửa đổi của tài nguyên với các tài liệu hiện có khác để tạo ra thứ gì đó mới (ví dụ: tạo bản phối lại)

4. Reuse - Sử dụng lại: sử dụng bản sao gốc, đã sửa đổi hoặc đã phối lại của tài nguyên một cách công khai (ví dụ: trên trang web, trong bài thuyết trình, trong lớp học)

5. Redistribute - Phân phối lại: chia sẻ các bản sao của bản gốc, đã sửa đổi hoặc đã phối lại của tài nguyên với những người khác (ví dụ: đăng một bản sao trực tuyến hoặc tặng một bản cho bạn bè)

Các yêu cầu và hạn chế về pháp lý làm cho nội dung mở và OER ít mở hơn

Trong khi việc cấp quyền 5R miễn phí và vĩnh viễn thông qua một “giấy phép mở” đủ điều kiện để một tác phẩm sáng tạo được mô tả là nội dung mở hoặc tài nguyên giáo dục mở - OER (Open Educational Resources), nhiều giấy phép mở đặt ra các yêu cầu (ví dụ: bắt buộc các tác phẩm phái sinh phải áp dụng một giấy phép nhất định) và các hạn chế (ví dụ: cấm sử dụng “thương mại”) đối với người dùng như một điều kiện để cấp quyền 5R. Việc đưa các yêu cầu và hạn chế vào giấy phép mở khiến nội dung mở và OER kém mở hơn so với khi không có các yêu cầu và hạn chế này.

Có sự bất đồng trong cộng đồng về việc các yêu cầu và hạn chế nào không bao giờ, đôi khi hoặc luôn được đưa vào giấy phép mở. Ví dụ: Creative Commons, nhà cung cấp giấy phép mở quan trọng nhất cho nội dung, cung cấp các giấy phép cấm sử dụng thương mại. Trong khi một số người trong cộng đồng tin rằng có những trường hợp sử dụng quan trọng mà hạn chế phi thương mại là mong muốn, thì nhiều người trong cộng đồng lại chỉ trích mạnh mẽ và tránh xa hạn chế phi thương mại.

Một ví dụ khác, Wikipedia, một trong những bộ sưu tập nội dung mở quan trọng nhất, yêu cầu tất cả các tác phẩm phái sinh phải áp dụng một giấy phép cụ thể – CC BY SA. MIT OpenCourseWare, một trong những bộ sưu tập nội dung mở quan trọng nhất, yêu cầu tất cả các tác phẩm phái sinh phải áp dụng một giấy phép cụ thể – CC BY NC SA. Mặc dù mỗi trang web đều tin rằng yêu cầu Chia sẻ tương tự - SA (ShareAlike) thúc đẩy trường hợp sử dụng cụ thể của trang web đó, nhưng yêu cầu này khiến nội dung của các trang web không tương thích theo cách khó hiểu mà những người thông minh, có thiện chí có thể dễ dàng bỏ qua.

Nói chung, trong khi các nhà xuất bản nội dung mở lựa chọn sử dụng các giấy phép bao gồm các yêu cầu và hạn chế có thể tối ưu hóa khả năng hoàn thành các mục tiêu cục bộ của riêng họ, thì lựa chọn này thường gây hại cho các mục tiêu toàn cầu của cộng đồng nội dung mở rộng lớn hơn.

Các lựa chọn kỹ thuật tồi làm cho nội dung mở ít mở hơn

Trong khi các giấy phép mở cung cấp cho người dùng quyền hợp pháp để tham gia vào các hoạt động 5R, nhiều nhà xuất bản nội dung mở đưa ra các lựa chọn kỹ thuật gây trở ngại cho khả năng tham gia vào các hoạt động tương tự của người dùng. Khung ALMS (Access to Editing Tools, Level of Expertise Required, Meaningfully Editable, Self-Sourced) cung cấp một cách để suy nghĩ về các lựa chọn kỹ thuật và hiểu mức độ mà chúng cho phép hoặc cản trở khả năng tham gia vào các hoạt động 5R của người dùng được phép theo các giấy phép mở. Cụ thể, Khung ALMS khuyến khích chúng ta đặt câu hỏi theo bốn loại:

1. Access to Editing Tools - Quyền truy cập Công cụ soạn thảo: Nội dung mở có được xuất bản ở định dạng chỉ có thể sửa lại hoặc phối lại bằng các công cụ cực kỳ đắt tiền (ví dụ: 3DS MAX) không? Nội dung mở có được xuất bản ở định dạng lạ chỉ có thể sửa lại hoặc phối lại bằng các công cụ chạy trên nền tảng ít người biết đến hoặc đã ngừng hoạt động (ví dụ: OS/2) không? Nội dung mở có được xuất bản ở định dạng có thể sửa lại hoặc phối lại bằng các công cụ có sẵn miễn phí và chạy được trên tất cả các nền tảng chính không? (ví dụ: OpenOffice)

2. Level of Expertise Required - Mức độ chuyên môn bắt buộc: Nội dung mở có được xuất bản ở định dạng yêu cầu nhiều chuyên môn kỹ thuật để sửa lại hoặc phối lại (ví dụ: Blender) không? Nội dung mở có được xuất bản ở định dạng yêu cầu trình độ chuyên môn kỹ thuật tối thiểu để sửa lại hoặc phối lại (ví dụ: Word) không?

3. Meaningfully Editable - Chỉnh sửa có ý nghĩa: Nội dung mở có được xuất bản theo cách khiến nội dung của nó về cơ bản không thể sửa lại hoặc phối lại (ví dụ: hình ảnh quét của tài liệu viết tay) không? Nội dung mở có được xuất bản theo cách khiến nội dung của nó dễ sửa lại hoặc phối lại (ví dụ: tệp văn bản) không?

4. Self-Sourced - Tự cấp nguồn: Định dạng được ưu tiên để sử dụng nội dung mở có phải là cùng định dạng được ưu tiên để sửa lại hoặc phối lại nội dung mở (ví dụ: HTML) không? Định dạng được ưu tiên để sử dụng nội dung mở có khác với định dạng được ưu tiên để sửa lại hoặc phối lại nội dung mở (ví dụ: Flash FLA so với SWF) không?

Sử dụng Khung ALMS làm hướng dẫn, các nhà xuất bản nội dung mở có thể đưa ra các lựa chọn kỹ thuật cho phép số lượng người tham gia lớn nhất có thể vào các hoạt động 5R. Đây không phải là lập luận cho việc "làm đơn giản hóa" tất cả nội dung mở thành văn bản thuần túy. Thay vào đó, đây là lời mời các nhà xuất bản nội dung mở cân nhắc kỹ lưỡng trong các lựa chọn kỹ thuật mà họ đưa ra - cho dù họ đang xuất bản văn bản, hình ảnh, âm thanh, video, mô phỏng hay phương tiện truyền thông khác.