Chuẩn bị phòng máy tính và cài đặt phần mềm cho khóa thực hành khai thác Tài nguyên Giáo dục Mở - OER (Open Educational Resources) - cập nhật tháng 01/2025

Dưới đây là gợi ý chuẩn bị phòng máy tính và cài đặt phần mềm cho khóa tập huấn khai thác tài nguyên giáo dục mở:

A. Cấu hình máy tính

• Máy tính càng mới càng tốt, càng mạnh càng tốt, tối thiểu:

  • 2 GHz dual core processor;

  • 4GB RAM dành cho Ubuntu để xuất được video (8GB RAM sẽ tốt hơn);

  • 25 GB đĩa cứng (đĩa SSD sẽ tốt hơn);

  • VGA capable of 1024x768 screen resolution;

• Máy tính có sound card và tai nghe thì tốt, để học viên nghe được audio, video. Gợi ý học viên mang theo tai nghe của điện thoại smartphone để có thể nghe được âm thanh. Nếu phòng máy có bộ tai nghe và micro đi kèm thì càng tốt.

• Khuyến cáo: không nên cài Ubuntu trên máy ảo VMWare vì lượng RAM của máy tính sẽ bị chia đôi;

B. Các phần mềm cần cài đặt

Danh sách tất cả các phần mềm cần cài đặt như trong Bảng bên dưới.

Danh sách các phần mềm cần cài đặt: Ubuntu Desktop 24.04 LTS, 64 bit AnyDesk for Linux tải xuống ở đây. Bộ gõ tiếng Việt Ibus Unikey Screenshot Kazam Vokoscree-ng Audacity (Snap Packages) OpenShot Video Editor Atril Document Viewer FBReader (Snap Packages)

Các trình bổ sung (Add-Ons) cho Firefox: Video DownloadHelper Video Dowloader Professional Video Dowloader Audio Downloader Prime Trình cài cắm (Plug-in) cho LibreOffice Writer: Tải xuống Writer2epub.oxt ở đây.

B1. Hệ điều hành Ubuntu Desktop 22.04 LTS, bản 64 bit.

• Đi tới https://ubuntu.com/download/desktop, rồi chọn núm 'Download 24.04.X LTS’, với X có thể là các con số các phiên bản con (không sử dụng các phiên bản không phải Hỗ trợ Lâu dài – LTS [Long Term Support]) để tải về để tải ảnh của nó về (khoảng 6 GB) rồi sau đó tạo đầu USB hoặc đĩa CD khởi động được bằng các phần mềm như Rufus (trên Windows) hoặc Unetbootin (trên Linux) để cài đặt.

• Khuyến cáo: cài đặt Ubuntu theo chế độ Dual Boot để máy cùng một lúc có cả 2 hệ điều hành trên máy, cả Ubuntu và Windows. Bằng cách cài đặt này, người sử dụng có thể tùy chọn chạy Windows hay Ubuntu khi khởi động máy tính đều được. Hướng dẫn cài theo chế độ Dual Boot cho các phiên bản khác nhau của các hệ điều hành khác nhau, ví dụ như Windows hoặc Mac có thể xem và thực hiện theo các video ở các địa chỉ sau:

  • https://www.youtube.com/watch?v=qq-7X8zLP7g (Windows 10 hoặc 11)

  • https://www.youtube.com/watch?v=iFurFEANLC4 (Windows 7)

  • Tìm kiếm từ khóa: “dual boot ubuntu 24.04 windows 11”

  • Nếu bạn sử dụng hệ điều hành Mac OS X, thì tìm theo từ khóa “Dual boot Ubuntu 24.04 & MacOS” để chọn 1 mục từ các kết quả tìm kiếm, ví dụ ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=KIgxEEzT9ek hoặc như ở đây: https://www.youtube.com/watch?v=60wxAi8EJow

• Cập nhật cho hệ điều hành Ubuntu Desktop 24.04 LTS ngay sau khi cài đặt nó xong bằng việc nhấn vào biểu tượng Show Apps (biểu tượng nằm ở dưới cùng của thanh công cụ bên trái màn hình Ubuntu) rồi gõ từ ‘Updater’ với một ký tự trống sau từ đó. Bạn sẽ thấy biểu tượng Software Updater hiện ra như trên Hình bên dưới. Hãy nhấn vào biểu tượng đó để chạy lệnh Update.

Lưu ý: Phải có kết nối Internet khi chạy lệnh Update. Bạn nên chạy lệnh này ngay sau khi cài đặt xong hệ điều hành để có thể cài đặt tiếp các ứng dụng và các trình bổ sung Add-ons được trơn tru.

B2. Chạy Ubuntu 24.04 LTS ở chế độ ‘Ubuntu on Xorg’

Để Ubuntu 24.04 LTS chạy ở chế độ ‘Ubuntu on Xorg’, hãy thực hiện các hành động sau:

• Khởi động lại máy hoặc chọn ‘Log Out’

• Khi màn hình đăng nhập hiện ra, hãy nhấn trỏ chuột vào nơi để nhập mật khẩu nhưng chưa nhập mật khẩu vội, bạn sẽ thấy ở phía dưới bên tay phải màn hình một biểu tượng hình răng cưa. Hãy nhấn vào biểu tượng đó và chọn ‘Ubuntu on Xorg’ như Hình bên dưới. Sau đó mới quay lại nhập mật khẩu để vào Ubuntu.

B3. Bộ gõ tiếng Việt Unikey cho Ubuntu Desktop 24.04 LTS

• Mở trình Terminal bằng tổ hợp dòng lệnh Ctrl+Alt+T

• Cài đặt bộ gõ tiếng Việt Unikey bằng dòng lệnh như theo đường liên kết sau: https://tuong.me/huong-dan-cai-dat-bo-go-tieng-viet-cho-ubuntu-ibus-unikey/

Lưu ý: Thực tế, cài bộ gõ tiếng Việt Unikey là qua 2 dòng lệnh và vài thao tác sau đây:

• sudo apt-get install ibus-unikey

• ibus restart

• Nhấn biểu tượng Settings/ chọn Region & Language/ nhấn vào dấu + trong vùng Input Source; chọn Vietnamese (Unikey) / nhấn núm Add .

Nếu qua các bước trên vẫn chưa gõ được tiếng Việt, hãy thực hiện tiếp các bước lần lượt từ trái qua phải như trên Hình bên dưới, được chỉ ra ở đường liên kết ở trên.

• Khởi động lại máy để hoàn thành việc cài đặt bộ gõ tiếng Việt Unikey.

B4. Cài đặt AnyDesk for Linux

Trong thực tế, cách tốt nhất để kiểm tra việc cài đặt đúng và đủ tất cả các phần mềm được nêu ở trên là thông qua việc kiểm tra từ xa qua Internet bằng việc sử dụng phần mềm như Anydesk được cài đặt trên cả máy của người kiểm tra và máy được kiểm tra.
Chi tiết từng bước để cài đặt phần mềm Anydesk lên máy Ubuntu có thể xem tại: https://cloudspinx.com/how-to-install-anydesk-on-ubuntu/ hoặc video hướng dẫn tại: https://www.youtube.com/watch?v=hkLwRSx2LCE, hoặc theo các bước đơn giản sau:

• Tải về phần mềm Anydesk tại địa chỉ: https://anydesk.com/en/downloads/linux. Hiện tại, bạn có thể tải về tệp anydesk_6.4.0-1_amd64.deb hoặc cao hơn.

• Tìm tới tệp này, nhấn chuột phải vào nó rồi chọn Open With Software Install.

• Chờ một lát để cửa sổ cài đặt được mở ra. Hãy nhấn núm Install để cài đặt.

• Cài đặt xong, bạn hãy gửi mã số (thường có 9 hoặc 10 con số) cho người kiểm tra máy để người đó truy cập từ xa vào máy tính của bạn. Khi có dấu hiệu người kiểm tra truy cập máy tính của bạn, hãy nhấn núm Accept để chấp nhận sự truy cập từ xa đó để người kiểm tra có thể kiểm tra việc cài đặt đúng và đủ tất cả các phần mềm được nêu ở trên.

Lưu ý: Sử dụng Anydesk, người kiểm tra có thể từ xa cài đặt các phần mềm cần thiết cho máy tính mẫu, thường là máy đầu tiên được chuẩn bị cho khóa thực hành.

B5. Cài đặt các phần mềm ứng dụng: ScreenShot, Kazam, VokoscreeNG, Audacity, OpenShot, Atril Document Viewer và FBReader (hoặc E-book Reader)

Việc cài đặt 7 phần mềm ứng dụng được nêu ở đây được tiến hành theo các bước tương tự như nhau. Vì thế ở đây chỉ chọn một ứng dụng Kazam để làm ví dụ cài đặt. Các bước gồm:

• Nhấn vào biểu tượng Ubuntu Software - hình chiếc cặp màu vàng da cam có chữ A màu trắng bên trong, nằm trên thanh công cụ ở bên trái màn hình Ubuntu - để mở App Center. Nhấn vào ‘Search for apps’ như Hình bên dưới.

• Tìm kiếm phần mềm cần cài đặt bằng cách gõ tên nó vào trường tìm kiếm của cửa sổ màn hình Ubuntu Software, ví dụ ta gõ tên phần mềm Kazam vào trường ‘Search for apps’ rồi nhấn phím Enter. Màn hình kết quả với ứng dụng Kazam hiện ra như trên Hình bên dưới. Nhấn vào biểu tượng Kazam rồi nhấn núm Install ở màn hình tiếp sau để cài đặt.

• Bằng cách tương tự, hãy cài đặt các phần mềm ứng dụng khác như OpenShot, VokoscreeNG, Audacity, OpenShot, Atril Document Viewer và FBReader.

B6. Các Add-ons cho trình duyệt Firefox

Để tải về các dạng nội dung audio và video trong lớp thực hành, cần cài đặt thêm vài Add-ons như: (1) Video DownloadHelper; (2) Video Downloader Professional; (3) Video Downloader; và (4) Audio Downloader Prime. Việc cài đặt các phần mềm Add-ons được nêu ở đây là theo các bước tương tự như nhau. Vì thế ở đây chỉ chọn một Add-ons DownloadHelper để làm ví dụ cài đặt. Các bước gồm:

• Trên trình duyệt Firefox, nhấn tổ hợp phím Alt + V, chọn Toolbars rồi tiếp tục chọn ô vuông Menu Bar như hình bên dưới để Menu Bar luôn xuất hiện.

• Chọn Tools/Add-ons and Themes để mở một cửa số mới trên Firefox, ở đó hãy gõ tên của Add-ons cần tìm kiếm vào trường Find more add-ons như Hình bên dưới, ví dụ gõ cụm từ ‘Video DownloadHelper’ để tìm kiếm Add-ons có cùng tên, rồi nhấn phím Enter.

• Kết quả tìm kiếm sẽ hiện ra như Hình bên dưới. Hãy nhấn vào dòng Video DownloadHelper, ngay trên dòng đầu tiên, để cài đặt nó.

• Màn hình tiếp theo như Hình bên dưới sẽ hiện ra. Nhấn vào núm ‘Add to Firefox’ để cài Video DownloadHelper vào Firefox. Nhấn tiếp vào núm Add ở cửa sổ màn hình kế tiếp. Ở cửa sổ màn hình kế tiếp nữa, hãy nhấn núm Okay. Cài đặt Video DownloadHelper tới đây là hoàn thành.

• Bạn sẽ thấy biểu tượng của Add-ons với tên Video DownloadHelper nằm trong biểu tượng có hình Lego trên thanh công cụ phía tay phải màn hình trình duyệt, nơi có tất cả các Extensions đã được cài đặt. Để biểu tượng của Video DownloadHelper nằm trực tiếp trên thanh công cụ của trình duyệt, hãy nhấn vào biểu tượng có hình Lego đó, nhấn chuột phải vào Video DownloadHelper rồi chọn ô vuông ‘Pin to Toolbar’, như Hình bên dưới, và bạn sẽ nhìn thấy nó trên thanh công cụ của trình duyệt.

• Bằng cách tương tự, hãy cài đặt các phần mềm Add-ons khác như Video Downloader Professional; Video Dowloader; và Audio Downloader Prime.

B7. Trình cài cắm (Plug-in) Writer2ePub cho LibreOffice Writer

Để có thể tạo các tệp điện tử định dạng ePub trong LibreOffice Writer, cần phải cài đặt trình cài cắm Writer2ePub với các bước sau:

• Tải về tệp writer2epub.oxt ở đây.

• Nhấn vào tệp writer2epub.oxt vừa tải về, rồi dùng thanh trượt dọc để trượt xuống dưới cùng để làm núm Accept (Chấp nhận) nổi lên. Nhấn vào núm đó.

• Mở LibreOffice Writer vài lần để kiểm tra. Nếu writer2epub.oxt được cài đặt đúng, bạn sẽ thấy 3 núm biểu tượng với màu xanh lá cây xuất hiện trên thanh công cụ của LibreOffice Writer như Hình bên dưới.

C. Trang bị trong phòng máy

Phòng máy nên được trang bị:

• Kết nối Internet: Từng máy tính cần có kết nối Internet. Kinh nghiệm: đường Internet băng thông càng rộng càng tốt vì nếu vài chục người cùng truy cập một địa chỉ Internet cùng một lúc khi thực hành, mạng thường sẽ bị treo.

• Kết nối máy tính của giảng viên nên tách biệt với kết nối (các) máy tính của các học viên.

• Phòng thực hành có máy chiếu, có hệ thống âm thanh như loa và micro.

D. Các yêu cầu khác

• Cơ sở nên thông báo với giảng viên các thông tin liên lạc của người trực tiếp cài đặt phần mềm như tên; số điện thoại; địa chỉ thư điện tử; và/hoặc địa chỉ facebook ngay khi cơ sở bắt đầu việc cài đặt phần mềm để giảng viên có thể trao đổi với người trực tiếp cài đặt các phần mềm đó càng sớm càng tốt. Ví dụ, địa chỉ facebook của giảng viên: https://www.facebook.com/lnghia.

• Danh sách thư điện tử các học viên khóa thực hành nên được gửi tới giảng viên trước khi diễn ra lớp thực hành. Danh sách thư điện tử này được sử dụng trong lớp để gửi và nhận các phôi bài tập của giảng viên và kết quả các bài tập thực hành của các học viên.

E. Khóa học trên trực tuyến - Online

Khóa thực hành khai thác Tài nguyên Giáo dục Mở có thể được thực hiện trên trực tuyến với sự trợ giúp của các phần mềm hội nghị qua video như Google Meet, Zoom...

F. Xem thêm

Các lớp tập huấn thực hành ‘Khai thác tài nguyên giáo dục mở’ tới hết năm 2024