Tuyên bố Toluca-Cape Town là cột mốc thừa nhận khoa học là hàng hóa công cộng

Toluca-Cape Town Declaration is a Milestone for Recognizing Science as a Public Good

Tuesday, March 4, 2025 News

Theo: https://sparcopen.org/news/2025/toluca-cape-town-declaration-is-a-milestone-for-recognizing-science-as-a-public-good/

Bài được đưa lên Internet ngày: 04/03/2025

Thỏa thuận mới giữa những người ủng hộ truy cập mở nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ôm lấy kiến thức học thuật như là hàng hóa công cộng.

Tuyên bố Toluca-Cape Town, được các đại diện từ các quốc gia khắp trên thế giới ký kết vào tháng 12, định nghĩa rõ ràng mô hình Truy cập Mở Kim cương (Diamond Open Access) như là “do cộng đồng sở hữu, cộng đồng dẫn dắt, và phi thương mại”. Nó nhấn mạnh giá trị của việc khuếch đại các tiếng nói khác nhau và điều chỉnh truyền thông để giải quyết các nhu cầu của địa phương và toàn cầu.

Tài liệu này là đỉnh cao của các cuộc thảo luận tại cả Hội nghị thượng đỉnh Diamond Open Access ở Toluca, Mexico, năm 2023 và Hội nghị thượng đỉnh ở Cape Town, Nam Phi, năm 2024. Cuộc họp thứ hai quy tụ hơn 1.000 đại biểu trực tiếp và trực tuyến đại diện cho 73 quốc gia - bao gồm 36 quốc gia châu Phi. Nó nhấn mạnh đến vai trò trung tâm của các cộng đồng địa phương đã nuôi dưỡng sự thành công của Truy cập Mở Kim cương và là động lực thúc đẩy ngày càng tăng của nó hiện nay.

Reggie Raju, giám đốc nghiên cứu và học tập tại Thư viện Đại học Cape Town, cho biết tuyên bố này được thúc đẩy bởi các đại diện từ Nam Bán cầu, những người đang phải đối mặt với những thách thức trong việc xuất bản và cung cấp các tạp chí truyền thống.

Reggie Raju, giám đốc nghiên cứu và học tập tại Thư viện Đại học Cape Town phát biểu với những người tham dự Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu lần thứ 2 về Truy cập mở Kim cương.

“Quá nhiều cuộc thảo luận về quyền truy cập chỉ diễn ra theo một chiều: Từ Bắc bán cầu đến Nam bán cầu. Bây giờ, chúng tôi nói rằng đó là quyền con người khi có quyền truy cập theo hai hướng”, Raju cho biết. “Chúng ta có nhiều điều để chia sẻ với Bắc bán cầu. Đối với tôi, đó là cốt lõi”.

Một điều quan trọng khác trong ngôn ngữ của bản tuyên bố là chấp nhận việc chia sẻ kiến thức thuộc sở hữu của cộng đồng chứ không phải của các tập đoàn lớn, Raju cho biết, và gọi vấn đề này là vấn đề công lý xã hội.

“Tôi nghĩ rằng, một cách vô thức, mọi người không thấy được những rào cản loại trừ mà chúng ta ở Nam bán cầu phải chịu đựng”, Raju cho biết. “Nếu bạn đã trải qua điều đó, bạn có thể cảm nhận được nỗi đau và lý do tại sao nó cần phải bị phá bỏ”.

Arianna Becerril-García, giám đốc điều hành của Redalyc và là người chủ trì hội nghị thượng đỉnh khai mạc tại Toluca, Mexico, cho biết tuyên bố này là "một cột mốc quan trọng đối với phong trào Truy cập Mở Kim cương" phản ánh nền tảng chung mới.

Becerril-Garcia cho biết "Việc làm rõ hơn khái niệm về ý nghĩa của Truy cập Mở Kim cương sẽ rất hữu ích cho cộng đồng và những người ra quyết định vì chúng ta cần làm rõ các chiến lược nào phù hợp với các giá trị của quyền truy cập mở".

Bà cho biết, điều cực kỳ quan trọng của tuyên bố là nhấn mạnh khoa học là một lợi ích công cộng vì nó khiến cho việc phi thương mại trở nên bắt buộc. Khi những bên tham gia vì lợi nhuận tham gia, các yếu tố công bằng có thể bị mất đi. Truy cập Mở Kim cương có thể giúp các cộng đồng yếm thế, bị thiệt thòi mang đến những tiếng nói và nội dung nghiên cứu đa dạng. Bercerril-Garcia nhấn mạnh ngôn từ kêu gọi giải quyết cả những thách thức của địa phương và toàn cầu. Bà cho biết "Đôi khi chúng ta quên mất những nhu cầu và truyền thống của địa phương cần được tôn trọng. Tất cả chúng ta đều có thể học hỏi từ các nền văn hóa địa phương".

Quá thường xuyên, các nhà nghiên cứu có xu hướng thực hiện nghiên cứu liên quan đến một cộng đồng, nhưng không đảm bảo rằng cộng đồng đó có thể tiếp cận và hưởng lợi đầy đủ từ cùng một nghiên cứu đó. Lorraine Haricombe, một người Nam Phi và là giám đốc Thư viện Đại học Texas tại Austin cho biết, tuyên bố này đề cập đến nhu cầu thu hút toàn bộ các cộng đồng bản địa. Tuyên bố này cũng nói lên giá trị của khoa học công dân toàn diện.

"Điều quan trọng là phải có cơ sở hạ tầng khoa học mở để nắm bắt nghiên cứu, bảo tồn nó và làm cho nó có thể tiếp cận và hữu ích cho tất cả những người khác", bà nói.

Haricombe cho biết bà rất phấn khởi trước sự nhiệt tình của những người tham gia ở Nam Bán cầu, những người sẵn sàng đảm nhận trách nhiệm thúc đẩy các nguyên tắc của tuyên bố.

"Thật tuyệt vời khi thấy cộng đồng người châu Phi nhận ra cả sự phát triển kinh tế và những hàm ý về văn hóa khi tuyên bố về sự uyên thâm của riêng họ và cung cấp nó thông qua Truy cập Mở Kim cương", Haricombe cho biết.

Ngoài việc là do cộng đồng sở hữu và do cộng đồng lãnh đạo, Stéphanie Gagnon cho biết bà thích tuyên bố nêu rõ cam kết đối với khoa học như là hàng hóa công cộng để cải thiện xã hội. Việc liên kết cuộc trò chuyện với quá trình phi thực dân hóa và thiểu số hóa cũng làm sâu sắc thêm quan điểm của bà về Truy cập Mở Kim cương.

Là người nói tiếng Pháp, Gagnon, Tổng giám đốc tại Thư viện Đại học Montréal, người làm việc cho các dự án của Canada tại Quebec, cho biết bà đánh giá cao tuyên bố cam kết về sự đa dạng khu vực và ngôn ngữ. Bà cho biết: "Thật sự cần phải tôn trọng ngôn ngữ địa phương và nhu cầu xuất bản học thuật rất cụ thể của một khu vực". "Nó tập hợp các thực tế và nhu cầu khác nhau xung quanh một quan điểm chung".

Reggie Raju của Thư viện Đại học Cape Town cùng những người tham dự Hội nghị thượng đỉnh về Truy cập Mở Kim cương tại Cape Town, Nam Phi năm 2024.

Nokuthula Mchunu, giám đốc Quỹ tài trợ nghiên cứu hợp tác quốc tế tại Pretoria, Nam Phi, cho biết, có thể đạt được sự đồng thuận tại hội nghị thượng đỉnh lần thứ hai với sự đại diện đa dạng từ những người tham gia. Tuyên bố này nhằm mục đích phi tập trung hóa hoạt động truyền thông học thuật, đảm bảo rằng hoạt động này mang lại lợi ích cho cộng đồng nói chung.

“Ở cấp độ toàn diện, chúng tôi muốn có các đầu ra được tiếp cận miễn phí và được xuất bản miễn phí”, Mchunu cho biết. “Tuy nhiên, động lực thúc đẩy đối với cá nhân tôi là vấn đề công bằng. Bằng cách thúc đẩy điều đó, bạn sẽ có sự tham gia công bằng của tất cả những người tham gia học thuật trong cộng đồng tri thức”.

Bà cho biết, tuyên bố được diễn đạt cẩn thận để nhấn mạnh đến hệ sinh thái truyền thông học thuật do cộng đồng và địa phương thúc đẩy, phải phi thương mại. Bà cho biết “Chính cộng đồng sử dụng kiến thức và có thể tự xác định chất lượng”.

Bà cho biết, theo truyền thống, hệ thống này tập trung ở phương Tây và rất thực dân, vì vậy hội nghị bao gồm các cuộc thảo luận khó khăn về phi thực dân hóa. Bà cho biết “Chúng ta cần nghĩ về [Truy cập Mở Kim cương như một cách để giải quyết vấn đề này”. “Đó là thời điểm quan trọng để cuối cùng có được một tuyên bố mang sắc thái này mà không cần phải thỏa hiệp.”

Tiến về phía trước, Mchunu cho biết đã đến lúc cộng đồng cần khôi phục lại hoạt động truyền thông học thuật. “Chúng tôi hy vọng việc áp dụng này và cộng đồng sẽ biến Truy cập Mở Kim cương trở thành phương thức truyền đạt kiến thức chính thống”.

Emily Choynowski, người sáng lập kiêm giám đốc Diễn đàn Nghiên cứu Mở tại MENA (FORM), một sáng kiến phi lợi nhuận hỗ trợ thúc đẩy các chính sách và hoạt động khoa học mở trên khắp thế giới Ả Rập, cho biết bà hoan nghênh việc Tuyên bố nhấn mạnh rõ ràng vào Truy cập Mở Kim cương như một phong trào do cộng đồng lãnh đạo nhằm thúc đẩy phi thực dân hóa học thuật và đa dạng thư viện. Bà cho biết, các học giả trong khu vực này thường công bố và trình bày bằng tiếng Anh như một vấn đề về uy tín, và các phương tiện nghiên cứu bằng tiếng Ả Rập bị cộng đồng địa phương cũng như quốc tế coi thường vì không có giá trị.

Choynowski cho biết: “Sự đại diện của khu vực trên trường quốc tế quan trọng hơn bao giờ hết”. “Bản chất lấy cộng đồng làm trung tâm của Tuyên bố - bao gồm nhiều quan điểm và tiếng nói, thường bị gạt ra ngoài lề hoặc bị bỏ qua - đảm bảo rằng nhu cầu của mọi cộng đồng đều được đưa vào”.

Bà nói thêm rằng Tuyên bố nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về việc bản địa hóa nhiều hơn trong giao tiếp học thuật. “Tôi hy vọng rằng Tuyên bố này sẽ khuyến khích sự xuất hiện của một mạng lưới toàn cầu gồm các cộng đồng tự chủ nhưng có tính hợp tác, mỗi cộng đồng được hình thành theo nhu cầu và ưu tiên của địa phương – trao quyền cho các mạng lưới nghiên cứu địa phương để giành lại thẩm quyền khoa học và giành lại quyền kiểm soát các kết quả học thuật của mình.”

-----------------------------------------

Tuyên bố Toluca-Cape Town

Sau Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Toluca 2023, chúng tôi, những người tham gia Hội nghị thượng đỉnh toàn cầu Cape Town 2024, khẳng định rằng kiến thức học thuật là hàng hóa công cộng.

Chúng tôi ủng hộ việc tiếp cận kiến thức không có định kiến và thiên vị. Kiến thức phải được tiếp cận với tất cả các cộng đồng, bao gồm cả độc giả và tác giả, mà không có rào cản và các bức tường phí.

Chúng tôi khẳng định thêm rằng quyền truy cập mở kim cương được thúc đẩy bởi công lý xã hội, công bằng và hòa nhập.

Chúng tôi cam kết thúc đẩy quyền truy cập mở kim cương để đảm bảo sản xuất, phổ biến và tiếp cận thông tin và kiến thức một cách công bằng, toàn diện và bền vững, thúc đẩy sự hòa nhập, đa dạng, phi thực dân hóa và phi biên giới hóa.

Chúng tôi tôn trọng sự đa dạng theo khu vực trong truyền thông học thuật và nhắc lại rằng việc triển khai quyền truy cập mở kim cương cần được điều chỉnh để giải quyết các thách thức của địa phương và toàn cầu.