Ai sợ Xanh? Các lực lượng của thị trường và Chiến lược Giữ lại các Quyền

Who’s afraid of Green? Market forces and the Rights Retention Strategy

13/01/2022, by Sally Rumsey

Theo: https://www.coalition-s.org/blog/whos-afraid-of-green-market-forces-and-the-rights-retention-strategy/

Bài được đưa lên Internet ngày: 13/01/2022

Làm thế nào để đạt được truy cập mở - OA (Open Access) triệt để tới các kết quả đầu ra nghiên cứu là chủ đề đôi khi làm nóng các cuộc thảo luận. Các nhà xuất bản chủ chốt tuyên bố ưu tiên Truy cập Mở ‘vàng’ như là con đường bền vững ‘duy nhất’ cho Truy cập Mở đầy đủ. Sự hùng biện từ các nhà xuất bản thương mại chủ chốt là hướng kinh doanh có thể hiểu được, và được sự cạnh tranh về thị phần dẫn dắt. Như một phần lý lẽ của họ về sự ‘đầu tư’ liên tục vào các sản phẩm của họ như là giải pháp ‘duy nhất’ cho Truy cập Mở, chính các nhà xuất bản đó cũng đang có chiến dịch rầm rộ để gây mất lòng tin vào các kho lưu trữ và làm mất uy tín của hoạt động cung cấp quyền truy cập tới và phổ biến các Bản thảo được Tác giả Chấp nhận - AAM (Author Accepted Manuscripts), cũng như việc từ chối sự giữ lại các quyền của tác giả và khẳng định các quyền của họ. Điều đó là dễ hiểu, vì động lực chính của các nhà xuất bản đó là sự hài lòng của cổ đông và điểm mấu chốt về tiền. “Với xuất bản theo các quy định được làm lại của nó, dường như UKRI [cơ quan Nghiên cứu và Đổi mới sáng tạo của Vương quốc Anh] không đồng ý [rằng Truy cập Mở vàng là giải pháp bền vững duy nhất], và đúng thế. Những điểm này đại diện cho lợi ích của nhà xuất bản, thay vì quan điểm của một số “cộng đồng nghiên cứu” thần thoại duy nhất (Eglan & Gatti, THE, 11/8/2021)”.

Tuy nhiên, các lý lẽ như vậy nhằm hạn chế các lựa chọn của các tác giả (và các nhà cấp vốn nghiên cứu) là không có lợi cho nghiên cứu cũng như các nhà nghiên cứu, bất chấp những tuyên bố ngược lại của các nhà xuất bản. Họ nói xấu về thực tế là nội dung của các bài báo thuộc về tác giả và không hỗ trợ kết hợp các phương pháp tiếp cận Truy cập Mở hoặc sự dịch chuyển sang mô hình 'Hồ sơ các phiên bản'. Giá trị lớn hơn này, cùng với ý định của vài nhà xuất bản xuyên tác các kho, đã được Kathleen Shearer mô tả trong bài báo của cô: ‘Đừng tin sự cường điệu: các kho là quan trọng để đảm bảo sự công bằng, hòa nhập và bền vững trong chuyển đổi quá độ sang truy cập mở’.

Dù Liên minh S đánh giá cao đầu vào và các dịch vụ các nhà xuất bản cung cấp - và vài nhà cấp vốn của nó tuyên bố ưu tiên cho Truy cập Mở qua con đường vàng - họ không hỗ trợ cho Truy cập Mở vàng phải trả tiền với bất kỳ giá nào, cũng như nếu nó làm hại tới quyền sở hữu nội dung. Các lý lẽ của các nhà xuất bản đó nhằm hỗ trợ cho ‘cách duy nhất là con đường vàng của chúng tôi’ là giả dối.

Các lực lượng thị trường sẽ chiếm ưu thế

Các nhà xuất bản nói rằng phiên bản hồ sơ (phiên bản của nhà xuất bản hoặc VoR – Version of Record) là sản phẩm các độc giả và các tác giả ưa thích, muốn, và đặc biệt tìm kiếm. Trên thực tế, Springer Nature đã xuất bản sách trắng mô tả các phát hiện của họ từ khảo sát của riêng họ về chính chủ đề này. Nếu đúng là các tác giả và các độc giả ưa thích VoR, thì các tác giả (hoặc các tác nhân như các thư viện) sẽ trả tiền cho nó. Đó là cách mà thị trường tự do làm việc. Nếu một công ty cung cấp một sản phẩm hoặc dịch vụ mọi người muốn, thì các khách hàng sẽ trả tiền cho nó. Mọi người sẽ chấm dứt nếu dịch vụ đó không đưa ra được những gì họ cần, là quá đắt giá, hoặc một đối thủ cạnh tranh cung cấp sự lựa chọn thay thế tốt hơn, rẻ hơn, có nhiều tiện ích hơn, .v.v.

Thế một hợp đồng lớn là gì vậy? Vì sao các nhà xuất bản chủ chốt lại cố xuyên tạc các kho và sử dụng các AAM? Họ sợ cái gì?

Họ không có gì phải lo lắng cả. Họ thậm chí có giá trị hàng năm bằng chứng bên ngoài ở dạng của Arxiv (đặt chỗ cho hơn 2 triệu bài báo), mà, mỗi năm, phổ biến hàng ngàn bài báo trước rà soát lại ngang hàng (preprint) về vật lý và có liên quan và các AAM rất tương tự như VoR. Các tạp chí tiếp tục xuất bản các tài liệu tương tự, bất chấp nội dung đang là sẵn sàng tự do không mất tiền trong Arxiv. Nếu Springer Nature và các nhà xuất bản khác tin tưởng vào tuyên bố của riêng họ, thì các độc giả và các tác giả sẽ tìm ra VoR đó. Các kho thậm chí giúp họ làm điều này; một trong những lợi ích của các kho là sự công khai tự do không mất tiền họ cung cấp cho các nhà xuất bản. Mỗi hồ sơ được phát hiện trong kho bao gồm mã nhận diện đối tượng số - DOI của VoR cho những người sử dụng để dễ dàng định vị VoR đó với chỉ một nhấp chuột, và cũng truy cập tức thì bản toàn văn, hoặc trả tiền để truy cập nó (như ở đây và ở đây).

Nếu một tác giả muốn làm cho một phiên bản AAM chưa được định dạng là sẵn sàng, thì hãnh làm như vậy. Miễn là VoR đó đưa ra được các tính năng các khách hàng muốn, rồi thì các nhà xuất bản không có lý do để lo ngại. Nếu không, nhà xuất bản đó sẽ phải nghĩ lại - mà đó là cách nó cần phải thế, và cách mà các thị trường làm việc. Theo nhà xuất bản đã sản xuất ra sách trắng được nêu ở trên, sẽ không có gì các nhà xuất bản phải lo lắng cả. Như Peter Suber, người được cho là cha đẻ của phong trào Truy cập Mở, đã tuyên bố, "Không có lý do chính đáng nào để đặt sự phát triển mạnh mẽ của các tạp chí và nhà xuất bản truy cập thu phí đương nhiệm trước sự phát triển mạnh mẽ của bản thân nghiên cứu".

Có lẽ đúng là các dịch vụ như Unsub và nhật ký SPARC về việc hủy hợp đồng lớn về tạp chí có nghĩa là OA ‘xanh’ đang ảnh hưởng đến việc thuê bao. Nếu điều này đúng, thì vì sao? Liệu có thể là do những gì được cung cấp là quá đắt, các quyền quá hạn chế và sản phẩm không như những gì khách hàng muốn theo một cách nào đó? Đây là những gì thị trường cạnh tranh đòi hỏi và bất kỳ dịch vụ nào đang mất dần cần rõ ràng đánh giá lại và cân nhắc những gì họ đang cung cấp.

Tính bền vững

Một yếu tố khác các nhà xuất bản chủ chốt nêu là ‘tính bền vững’ của các lựa chọn xuất bản Truy cập Mở. Lập luận hơi quanh co và không rõ ràng này dựa trên một số tiêu chí do nhà xuất bản xác định, bao gồm:

• tuyên bố giả dối về sự cần thiết của các cấm vận mâu thuẫn với các hành động của chính những nhà xuất bản đang quảng bá cho việc không cấm vận thông qua ShareLinks và các sáng kiến tương tự

• việc cấp phép do nhà xuất bản chỉ định (xem LTP xỏ nhầm giầy), và

• các ý định nói xấu các dạng Truy cập Mở khác, đặc biệt các AAM và các kho.

Hơn nữa, vài nhà xuất bản muốn nghĩ rằng họ một mình dẫn dắt và dẫn lái chất lượng và phổ biến nghiên cứu, và là người canh giữ duy nhất hồ sơ học thuật. Các lý lẽ như vậy về ‘tính bền vững’ là trệch hướng với Khoa học Mở của thế kỷ 21.

Về tính bền vững, một lần nữa, các lực lượng thị trường dẫn dắt điều này. Nếu các sản phẩm trên thị trường là các sản phẩm những người sử dụng muốn và có thiện chí trả tiền với giá thành họ có thể kham được, thì các lựa chọn xuất bản Truy cập Mở được các nhà xuất bản đó chào sẽ tiếp tục và sẽ bền vững vì người sử dụng trả tiền. Nếu không, họ sẽ thất bại - nhưng chỉ vì họ không đáp ứng được những gì người sử dụng muốn, cần hoặc có thể kham được. Nhà xuất bản phải kiếm được tiền từ việc kinh doanh bằng việc làm cho sản phẩm của họ trở thành những gì các khách hàng sẽ trả tiền. Việc có chỗ đứng trên thị trường đó không phải là quyền thiêng liêng, thậm chí không phải là quyền hợp pháp. Việc sở hữu các quyền về nội dung, ngược lại, là một quyền: quyền của tác giả.

Độc quyền

Các nhà xuất bản nói về tự lưu trữ như là “Lời hứa sai về Truy cập Mở Xanh” là mất điểm. Truy cập Mở Xanh không hứa hẹn bất kỳ điều gì - nó là sự thể hiện quyền của các tác giả và các cơ sở để phổ biến và sử dụng các tài liệu về các phát hiện nghiên cứu và các kết quả đầu ra khác họ đã sáng tạo ra, hoặc đã được tạo ra với sự tham gia của họ, theo cách thức họ chọn. Nếu việc hỗ trợ quyền đó xảy ra dẫn tới một dịch vụ mà những người sử dụng ưa thích và chọn sử dụng hơn là một VoR của nhà xuất bản, thì hãy làm thế. Nhưng các nhà xuất bản không nên quá khó chịu với các tác giả nào mà đóng góp nội dung miễn phí cho nhà xuất bản sử dụng bằng cách cố gắng từ chối họ quyền phổ biến tác phẩm của chính họ theo cách họ chọn. Nội dung thuộc về tác giả.

Dường như là các nhà xuất bản đó không muốn có thị trường bình thường để hoạt động. Họ đang tạo ra sự độc quyền (‘độc quyền sở hữu hoặc kiểm soát việc cung cấp hoặc kinh doanh hàng hóa hoặc dịch vụ’, (Từ điển Oxford súc tích), độc quyền sở hữu trí tuệ của những người khác (nghĩa là, của các tác giả), và cố gắng đóng lại những gì họ cho là không ai muốn. Thật mâu thuẫn. Kết quả là đang làm hại tới diễn ngôn đầy đủ về khoa học mở và khoa học mở, và không tôn trọng các tác giả.