‘Hồ sơ Tính mở: Mô hình hóa đánh giá nghiên cứu cho uyên thâm mở’ - bản dịch sang tiếng Việt

Là tài liệu của các tác giả TS. Phill Jones và TS. Fiona Murphy với sự hợp tác của nhiều người khác, do Trao đổi Kiến thức - KE (Knowledege Exchange) xuất bản năm 2021; giấy phép mở Creative Commons Ghi công 4.0 Quốc tế.

Lời nói đầu của tài liệu:

“Trong một bài luận năm mới đầy khiêu khích trên tờ The Atlantic, cây bút khoa học Ed Yong ca ngợi thành công của cộng đồng nghiên cứu quốc tế trong việc huy động sự nhanh nhẹn chưa từng có để phát triển và triển khai vắc-xin, chẩn đoán, phương pháp điều trị và các phản ứng khác đối với COVID-19. Vì nó đã tàn phá và biến đổi các nền kinh tế và xã hội trên toàn thế giới nên đại dịch đã thay đổi các ưu tiên của khoa học. Theo cơ sở dữ liệu của Dimensions, tổng số bài báo học thuật về COVID-19 đã vượt qua con số 200.000 ngay trước khi kết thúc năm 2020.

Nhưng như Ed Yong nhắc nhở chúng ta, bên cạnh tất cả sự sáng tạo, năng động và năng suất này:

...bước ngoặt COVID‐19 cũng đã bộc lộ những nhược điểm quá giống con người của doanh nghiệp khoa học (nature.com/articles/s41591-020-1015-0). Nghiên cứu sai lầm khiến đại dịch trở nên khó hiểu hơn, ảnh hưởng đến các chính sách sai lầm. Các bác sĩ đã lãng phí hàng triệu USD cho các thử nghiệm cẩu thả đến mức vô nghĩa. Những người tạo dáng quá tự tin đã xuất bản những tác phẩm gây hiểu lầm về những chủ đề mà họ không có chuyên môn. Sự bất bình đẳng về chủng tộc và giới tính trong lĩnh vực khoa học ngày càng gia tăng.

Vì vậy, khi chúng ta bắt đầu nhìn thấy ánh sáng ở chân trời đại dịch, một vấn đề nan giải trêu ngươi đối với cộng đồng nghiên cứu - cũng như đối với các lĩnh vực và tổ chức khác - là liệu có nên quay trở lại hoạt động kinh doanh như bình thường hay sử dụng sự gián đoạn chỉ có một lần trong thế hệ này, với tất cả nỗi đau và khả năng của nó, như một khoảnh khắc để thiết lập lại và đổi mới.

Cuộc cách mạng uyên thâm mở là phần sống còn của điều này. Trong thời kỳ đại dịch, chúng ta đã chứng kiến nhiều đổi mới theo thời gian thực trong quy trình chia sẻ dữ liệu, bình duyệt (rà soát lại) và xuất bản. Các ràng buộc, bức tường phí và giao thức thông thường đã được gỡ bỏ hoặc nới lỏng để đẩy nhanh quá trình sản xuất và phổ biến các phát hiện có liên quan. Những nỗ lực này đã được củng cố bởi các sáng kiến chung, chẳng hạn như thư ngỏ về ý định của các nhà xuất bản về Covid-19, nhằm đẩy nhanh quá trình xem xét và xuất bản, đồng thời duy trì tính chặt chẽ, chất lượng và liêm chính.

Như báo cáo này lưu ý, từ lâu người ta đã nhận ra rằng chúng ta cần đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang mở. Nhưng việc hiện thực hóa các cơ hội của thời điểm hậu đại dịch để quá trình chuyển đổi được tăng tốc triệt để sẽ đòi hỏi nhiều hơn là sự nhiệt tình và thiện chí. Chúng ta cần nhiều tác nhân để liên kết, chúng ta cần các hạ tầng tốt hơn và các hệ thống công nhận và khen thưởng hiệu quả cho uyên thâm mở.

Giờ đây, tất cả chúng ta đều biết những sai sót trong cách tiếp cận thông thường đối với việc đánh giá, công nhận và khen thưởng nghiên cứu. Trong một tài liệu gần đây, Stephen Curry, các đồng nghiệp và tôi chắt lọc những vấn đề này thành bốn vấn đề:

Đầu tiên, đó là việc áp dụng sai các tiêu chí và chỉ số hạn hẹp về chất lượng hoặc tác động của nghiên cứu, theo cách bóp méo các ưu đãi, tạo áp lực không bền vững đối với các nhà nghiên cứu và làm trầm trọng thêm các vấn đề về liêm chính và khả năng tái tạo lại nghiên cứu.

Thứ hai, việc bó hẹp lại này các tiêu chí và chỉ số đã làm giảm sự đa dạng các mục tiêu và sứ mệnh nghiên cứu, dẫn các cơ sở và các nhà nghiên cứu áp dụng các ưu tiên chiến lược tương tự, hoặc tập trung vào công việc dần từng bước một, có rủi ro thấp hơn.

Thứ ba, các thành kiến mang tính hệ thống chống lại những ai không đáp ứng - hoặc chọn không ưu tiên - các tiêu chí và chỉ số hẹp về chất lượng hoặc tác động, hoặc tuân theo các lộ trình sự nghiệp cụ thể đã làm giảm sự đa dạng, sức sống và tính hợp pháp đại diện của cộng đồng nghiên cứu.

Cuối cùng, đã có sự chuyển hướng chú ý của chính sách và quản lý sang những thứ có thể đo lường được, trong sự trả giá của những phẩm chất, tác động, tài sản và giá trị kém hữu hình hoặc định lượng hơn – một xu hướng trở nên trầm trọng hơn do sự gia tăng của các bảng xếp hạng trường đại học với nhiều thiếu sót.

Khi sự chú ý chuyển từ việc mô tả những vấn đề này sang việc thiết kế và triển khai các giải pháp, các nỗ lực đang tập trung lại xung quanh ý tưởng đánh giá nghiên cứu có trách nhiệm - RRA (Responsible Research Assessment); một thuật ngữ chung cho các cách tiếp cận khuyến khích, phản ánh và khen thưởng các đặc điểm đa dạng và đa phương của nghiên cứu chất lượng cao, mở và có tác động.

Như một đóng góp cho những thay đổi mang tính hệ thống này hiện đang được tiến hành trong nghiên cứu toàn cầu, Hồ sơ Tính mở - OP (Openness Profile) là một đề xuất xuất sắc, thiết thực và kịp thời, với tiềm năng đẩy nhanh và nhúng những thay đổi mà rất nhiều người muốn thấy và biết là có thể. Vì vậy, thật vui khi khen ngợi báo cáo sâu sắc này tới các nhà tài trợ, tổ chức nghiên cứu, nhà cung cấp hạ tầng và tất cả các tổ chức và cá nhân khác cam kết thúc đẩy thay đổi. Để tiến lên phía trước, OP sẽ yêu cầu sự lãnh đạo và hỗ trợ liên tục. Báo cáo này đưa ra một trường hợp thuyết phục, có đầy đủ bằng chứng về lý do tại sao điều này nên được ưu tiên cho năm 2021 và xa hơn.

James Wilsdon

James Wilsdon là giám đốc sáng lập của Viện Nghiên cứu về Nghiên cứu - RoRI (Research on Research Institute) và giáo sư Khoa học Số về chính sách nghiên cứu ở Đại học Sheffield, Vương quốc Anh.”

Gợi ý: Hồ sơ Tính mở có thể là công cụ tốt để các trường đại học và các viện nghiên cứu quản lý nghiên cứu và các nhà nghiên cứu, phù hợp với xu thế Khoa học Mở hiện hành trên thế giới.

Tự do tải về bản dịch sang tiếng Việt có 93 trang tại DOI: 10.5281/zenodo.8141696

Xem thêm:

• Đánh giá nghiên cứu

• Chuyển đổi số/Năng lực số

• Khoa học Mở

• Dữ liệu Mở

• Các tài liệu dịch