Dự thảo Tuyên bố Dubai về Tài nguyên Giáo dục Mở (TNGDM)

Thứ hai - 02/12/2024 17:27

Draft Dubai Declaration on OER

27th November 2024 | Lorna M Campbell

Theo: https://open.ed.ac.uk/draft-dubai-declaration-on-oer/

Bài được đưa lên Internet ngày: 27/11/2024

Hội nghị Tài nguyên Giáo dục Mở (TNGDM) Thế giới lần 3 của UNESCO đã diễn ra cuối tuần trước ở Dubai. Hai hội nghị trước đó, đã được tổ chức ở Paris năm 2012, và Ljubljana năm 2017, đã dẫn đến Tuyên bố Paris về TNGDM (Paris OER Declaration) (bản dịch sang tiếng Việt) và Kế hoạch Hành động TNGDM Ljubljana (Ljubljana OER Action Plan) (bản dịch sang tiếng Việt), là tiền thân của Khuyến nghị TNGDM 2019 của UNESCO (UNESCO Recommendation on OER) (bản dịch sang tiếng Việt). Tôi may mắn tham dự Hội nghị TNGDM lần 2 ở Ljubljana cùng với đồng nghiệp của tôi ở Open Scotland Joe Wilson. Tôi không tham dự hội nghị ở Dubai, nên thú vị để xem lại kết quả đầu ra của nó, Dự thảo Tuyên bố Dubai về TNGDM (Draft Dubai Declaration on OER) (bản dịch sang tiếng Việt).

Chủ đề của hội nghị Dubai là “Hàng hóa Công cộng Kỹ thuật số: các Giải pháp Mở và AI vì Quyền truy cập Toàn diện tới Kiến thức”. Hàng hóa công cộng kỹ thuật số - DPG (Digital Public Goods) được Lộ trình Hợp tác Kỹ thuật số (Roadmap for Digital Cooperation) của Liên hiệp quốc định nghĩ như là

“phần mềm nguồn mở, dữ liệu mở, các mô hình AI mở, các tiêu chuẩn mở và nội dung mở gắn liền với các luật áp dụng được về quyền riêng tư và khác và các thực hành tốt nhất, không gây hại, và giúp đạt được các mục tiêu phát triển bền vững - SDGs (Sustainable Development Goals)”.

Trong bối cảnh này TNGDM được coi là hàng hóa công cộng kỹ thuật số “hỗ trợ làm phong phú cho tài sản chung kiến thức toàn cầu”.

Ngoài các Mục tiêu Phát triển Bền vững, K huyến nghị TNGDM của UNESCO, và Lộ trình Hợp tác Kỹ thuật số, Tuyên bố Dubai cũng tham chiếu tới Cam kết 7 của C hương trình nghị sự Chung của chúng tôi: để “Cải thiện hợp tác kỹ thuật số”.

Các chủ đề chính của Tuyên bố là khai thác các cơ hội do các công nghệ mới nổi như AI và blockchain mang lại để tạo ra TNGDM mới, quản lý và lập chỉ mục TNGDM hiện có, dịch TNGDM và "đảm bảo nguồn gốc, tính toàn vẹn và việc sử dụng hợp pháp TNGDM".

Tuyên bố đưa ra các Khuyến nghị theo 5 lĩnh vực (được phân đoạn trong dự thảo):

Xây dựng năng lực

Hỗ trợ phát triển nghề nghiệp cho các nhà giáo dục, người sáng tạo nội dung và những ai làm việc trong các dự án AI Tạo sinh, về bản quyền (bao gồm các ngoại lệ và giới hạn) và việc cấp phép mở, để hiểu những thách thức do các công nghệ mới nổi lên đặt ra và đảm bảo việc chia sẻ và cộng tác tôn trọng luật bản quyền.
Thúc đẩy sáng số cho người dùng và các nhà phát triển để tham gia vào việc sáng tạo và sử dụng có trách nhiệm các công nghệ mới nổi lên cho TNGDM.
Phát triển các công nghệ như ký mã hóa, tính tương hợp ngữ nghĩa, và máy học để cải thiện việc thừa nhận ghi công và khả năng phát hiện TNGDM, ví dụ, nhúng siêu dữ liệu vào TNGDM, các tiêu chuẩn sinh mã định danh, thông tin xác thực về tác giả, các cơ chế dấu thời gian và ký các gói TNGDM.
Ưu tiên các tác phẩm được ký số cho các kho lưu trữ TNGDM, và sử dụng chúng trong đào tạo các mô hình AI mở.
Các chiến lược triển khai dựa trên các quyền con người là mở, dễ tiếp cận, có sự tham gia của nhiều bên liên quan và bao gồm cả giới tính để đảm bảo tôn trọng dữ liệu do người dùng tạo ra, siêu dữ liệu, quyền riêng tư và chú ý đến các thông lệ đạo đức và tôn trọng các quy tắc bản quyền.

Chính sách

Môi trường chính sách nên tập trung vào việc bảo vệ và thẩm định quyền tác giả của TNGDM và các Hàng hóa Cộng cộng Kỹ thuật số khác.
Việc cấp phép mở nên được kết hợp vào các Điều khoản Sử dụng của các ứng dụng AI nêu rõ rằng chỉ con người mới được sử dụng việc cấp phép mở để tạo ra nội dung được cấp phép mở.
Hỗ trợ nhúng thông tin cấp phép của nội dung đào tạo vào đầu ra do các công cụ AI tạo ra. Khi sử dụng các tài liệu được cấp phép mở để đào tạo các mô hình AI, nội dung được tạo ra phải được cung cấp theo các giấy phép mở tương thích và ghi rõ (các) chủ sở hữu bản quyền của tài liệu đào tạo trong nội dung được tạo ra.
Khuyến khích và hỗ trợ nghiên cứu trong các hệ thống thừa nhận ghi công thế hệ tiếp theo để cho phép theo dõi việc sử dụng và sử dụng lại TNGDM.

Đảm bảo quyền truy cập toàn diện và công bằng tới TNGDM chất lượng

Hỗ trợ phát triển TNGDM được AI xúc tác có thể truy cập được trong các kịch bản băng thông thấp và được thiết kế để cải thiện khả năng tiếp cận của các nhóm người dễ bị tổn thương.
Đưa việc ký mã hóa vào trong các tiêu chí chất lượng khi sản xuất TNGDM. Nhấn mạnh mối liên hệ giữa chữ ký với danh tính thực tế của tác giả – để tạo động lực cho việc xuất bản và chống lại thông tin sai lệch.
Hỗ trợ việc dịch và ngữ cảnh hóa TNGDM với sự tham gia của cộng đồng những người dùng khác nhau.
Khuyến khích sự tham gia của nhiều đối tượng khác nhau vào các cộng đồng thực hành mở.

Các mô hình bền vững cho TNGDM

Hỗ trợ các cách tiếp cận bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (IPR) và phát triển TNGDM theo các nguyên tắc định hướng ROAM-X về quyền con người, tính mở, khả năng tiếp cận, sự tham gia của nhiều bên.
Thúc đẩy các cách tiếp cận môi trường bền vững cho hàng hóa công cộng kỹ thuật số để giảm thiểu tiêu dùng năng lượng và giảm lượng khí thải carbon, nhận biết khi nào việc sử dụng các công cụ AI là không cần thiết hoặc không phù hợp.
Thực hành điều hành có sự tham gia, minh bạch tích cực, báo cáo công khai và kiểm soát thường xuyên đối với hệ sinh thái TNGDM hoàn chỉnh (bao gồm các khía cạnh công nghệ, pháp lý, và sư phạm) để xây dựng lòng tin giữa các bên liên quan.
Ưu tiên hạ tầng công cộng và quan hệ đối tác công - tư, cùng lúc cũng hỗ trợ các sáng kiến của tư nhân về TNGDM có sử dụng các công nghệ mới nổi lên, gắn với các nguyên tắc hàng hóa công cộng kỹ thuật số và tính mở.

Hợp tác quốc tế

Thúc đẩy sử dụng các công nghệ mới nổi lên lấy con người làm trung tâm, bao gồm AI, để triển khai Khuyến nghị TNGDM của UNESCO
Tham gia với cộng đồng mở và các chuyên gia pháp lý về cấp phép mở và luật sở hữu trí tuệ (IP) để đảm bảo rằng các công nghệ mới nổi lên gắn với các điều khoản pháp lý và giải quyết các đòi hỏi của đa dạng các bên liên quan.
Phát triển các khuôn khổ đạo đức và các công nghệ mới để thúc đẩy TNGDM, bao gồm việc xác định hiệu quả hơn nguồn gốc và theo dõi các kxy thuật dựa vào AI.
Khuyến khích các kho lưu trữ TNGDM và nguồn nội dung để triển khai các chính sách ưu tiên các tác phẩm được ký số, và xác định cách chúng có thể được xử lý và sử dụng, bao gồm các tiêu chí cho việc đào tạo các mô hình AI.
Phát triển các nền tảng AI để tạo ra TNGDM gắn với Khuyến nghị TNGDM của UNESCO.

Vài suy nghĩ

Tôi rất vui mừng khi Tuyên bố nêu bật tầm quan trọng của việc phát triển các kỹ năng số và hiểu biết về bản quyền để đảm bảo mọi người đều có thể hiểu được tác động của AI và các công nghệ mới nổi lên. Việc hỗ trợ phát triển các kỹ năng số luôn là một trong những nền tảng của Chính sách TNGDM và Dịch vụ TNGDM của Đại học Edinburgh. Cách tiếp cận của chúng tôi là trao quyền cho nhân viên và sinh viên để phát triển các kỹ năng và sự tự tin để đưa ra quyết định sáng suốt về việc tạo lập và sử dụng TNGDM và nội dung được cấp phép mở.

Tôi cũng vui mừng khi Tuyên bố công nhận tầm quan trọng của việc hỗ trợ các cộng đồng thực hành mở đa dạng, mặc dù tôi cảm thấy rằng việc hỗ trợ thực hành mở nên hỗ trợ tất cả các khuyến nghị của Tuyên bố.

Tôi hơi ngạc nhiên về việc ưu tiên chữ ký số và công nghệ mật mã và tôi lo ngại về khuyến nghị rằng chữ ký nên kết nối với danh tính trong thế giới thực của tác giả. Mặc dù cách tiếp cận này có tiềm năng giải quyết các vấn đề liên quan đến việc ghi nhận và xác minh, cũng như chống lại thông tin sai lệch, nhưng nó cũng có khả năng bị lạm dụng.

Thật thú vị khi nhúng siêu dữ liệu vào nội dung mở và theo dõi TNGDM đã xuất hiện trở lại. Cả hai đều là những ý tưởng tuyệt vời, nhưng không ý tưởng nào dễ triển khai. Tôi biết, tôi đã làm việc với các tiêu chuẩn siêu dữ liệu giáo dục trong nhiều năm và cũng đã quản lý một chương trình gồm các dự án theo dõi TNGDM nhỏ vào năm 2010. Một phần của vấn đề là các TNGDM là một loại tài nguyên đa dạng và theo bản chất của chúng, chúng nằm rải rác khắp Internet. Tôi không thể không cảm thấy rằng nhiều khuyến nghị trong số này giả định trước rằng TNGDM tồn tại trong các kho lưu trữ được quản lý. Trong khi một số có, thì phần lớn là không và sẽ không bao giờ có. Các dịch vụ tìm kiếm ngữ nghĩa từ lâu đã được coi là chìa khóa để cho phép tìm kiếm chéo và khám phá các tài nguyên không đồng nhất được phân phối khắp trên web, nhưng tôi không chắc đã có bao nhiêu tiến triển để biến điều này thành hiện thực.

Mặc dù tôi không ngạc nhiên khi Tuyên bố tập trung vào khả năng và thách thức của AI tạo sinh và các công nghệ mới nổi lên, tôi lo ngại rằng nó lại bỏ qua nhiều vấn đề đạo đức có vấn đề, bao gồm thiên vị thuật toán, các hoạt động lao động bóc lột và khai thác, và tác động môi trường. Tuyên bố có tham chiếu đến các nguyên tắc ROAM-X, các cách tiếp cận môi trường bền vững và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận ra khi nào việc sử dụng các công cụ AI là không cần thiết hoặc không phù hợp, nhưng tôi cảm thấy nó có thể tiến xa hơn nhiều. Tôi muốn thấy một số sự thừa nhận về những rủi ro khi nhanh chóng áp dụng các công nghệ mới này, những rủi ro không được phân bổ đều trên toàn cầu và thay vào đó tập trung vào các phương pháp tiếp cận lấy con người làm trung tâm để đạt được các mục tiêu của Khuyến nghị TNGDM của UNESCO và các Mục tiêu Phát triển Bền vững.

Các nguồn